Zdalne rozprawy już na stałe w polskich sądach

Źródło grafiki: https://pixabay.com

• Redakcja
• 2023-05-09 17:00
• Komentarze (0)

Rada Ministrów przyjęła dziś projekt nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego, Kodeksu postępowania karnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych.

Zdalne rozprawy

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw zakłada wprowadzenie na stałe do polskich sądów posiedzeń zdalnych. W dniu 9 maja projekt ustawy przyjęła Rada Ministrów.

Zdalne rozprawy wprowadzono specustawą z dnia 2 marca 2020 r., której rozwiązania mają charakter jedynie przejściowy. Czas pandemii pokazał jednak, że proces elektronizacji postępowania cywilnego jest nie tylko konieczny, ale również oczekiwany. Dzięki nowelizacji, przepisy regulujące zdalne rozprawy utracą swój tymczasowy charakter, przeistaczając się w trwałe rozwiązania umożliwiające przeprowadzanie posiedzeń za pośrednictwem środków komunikacji na odległość.

Zdalne rozprawy w świetle nowelizacji

Zgodnie z projektowanym art. 151 § 2 KPC, przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia jawnego przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających jego przeprowadzenie na odległość (posiedzenie zdalne) jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie wzgląd na charakter czynności, które mają być dokonane na posiedzeniu, a przeprowadzenie posiedzenia zdalnego zagwarantuje pełną ochronę praw procesowych stron i prawidłowy tok postępowania. W takim przypadku osoby uczestniczące w posiedzeniu, z wyłączeniem sądu i protokolanta, nie muszą przebywać w budynku sądu, a zapis obrazu i dźwięku z czynności procesowych odbywających się w sali sądowej sądu prowadzącego postępowanie przekazuje się do miejsca przebywania uczestników posiedzenia oraz z miejsca przebywania uczestników posiedzenia do sali sądowej sądu prowadzącego postępowanie. W miejscu przebywania osoby pozbawionej wolności w czynnościach procesowych bierze udział przedstawiciel administracji zakładu karnego lub aresztu śledczego, pełnomocnik, jeżeli został ustanowiony oraz tłumacz, jeżeli został powołany.

 Zarządzając przeprowadzenie posiedzenia zdalnego przewodniczący, z urzędu lub na uzasadniony wniosek strony albo innego uczestnika posiedzenia, może zastrzec, że osoba ta weźmie udział w posiedzeniu zdalnym, o ile będzie przebywać w budynku innego sądu. Termin do złożenia wniosku, o którym mowa w zdaniu pierwszym, wynosi 7 dni od dnia doręczenia wezwania na posiedzenie (art. 151 § 3 KPC).

Z kolei czynności procesowe dokonane w trakcie posiedzenia zdalnego przez strony i innych uczestników przebywających poza salą sądu prowadzącego postępowanie są skuteczne, chyba, że ustawa wymaga ich dokonania w formie pisemnej (art. 151 § 4 KPC).

Nowe przepisy wskazują też (art. 151 § 5 KPC), że osoba biorąca udział w posiedzeniu zdalnym przebywając poza budynkiem sądu jest zobowiązana poinformować sąd o miejscu, w którym przebywa oraz dołożyć wszelkich starań, aby warunki w miejscu jej pobytu licowały z powagą sądu i nie stanowiły przeszkody do dokonania czynności procesowych z jej udziałem.

Zdalne rozprawy są potrzebne, ale nowe przepisy nie usuwają wielu wątpliwości

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, wątpliwosci budzi ogólna formuła,  zwroty niedookreślone i klauzule generalne, które mogą rodzić trudności i nadmiernie ograniczać prawo do sądu.Jak wskazuje RPO, przewodniczący będzie mógł zarządzić posiedzenie zdalne, jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie wzgląd na charakter czynności, które mają być dokonane na posiedzeniu, a przeprowadzenie posiedzenia zdalnego zagwarantuje pełną ochronę praw procesowych stron oraz prawidłowy tok postępowania. Tym samym rodzi się pytanie o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków, kluczowych dla danej sprawy. Ocena ich wiarygodności powinna wychodzić poza samą stronę werbalną i przede wszystkim co do których istnieje obawa wpływu osób trzecich na ich zeznania. Taki wpływ wydaje się ułatwiony podczas posiedzenia zdalnego, głównie wobec problemów z przesyłaniem obrazu.

Rzecznik wskazuje też, że projektodawca zupełnie pominął kwestię odwołania się przez stronę od zarządzenia przewodniczącego o przeprowadzeniu posiedzenia zdalnego, nadając mu tym samym charakter relatywnie arbitralny. Zapewnienie procedury odwoławczej w tym zakresie jest konieczne w kontekście konstytucyjnego prawa do sądu. Strona może bowiem mieć uzasadnione przekonanie, że przeprowadzenie posiedzenia zdalnego - wbrew decyzji przewodniczącego - nie zagwarantuje jej pełnej ochrony praw procesowych i prawidłowego toku postępowania (np. w sprawach przemocy domowej czy wobec konfliktu współwłaścicieli na tle korzystania z nieruchomości). Swoje uwagi RPO przesłał do Ministra Sprawiedliwości.

Źródło:

- pismo RPO do MS z 20.04.2023 r., IV.510.18.2023

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.