Zdolność prawna osoby fizycznej

• Redakcja
• 2022-04-19 10:10
• Komentarze (0)

Zagadnienie zdolności prawnej, jako podstawowe dla prawa cywilnego, często stanowi podstawę formułowanych pytań na egzaminie czy kolokwium. Czym zatem jest zdolność prawna i kiedy przysługuje?

Pojęcie zdolności prawnej w świetle Kodeksu cywilnego

Kodeks cywilny wskazuje w art 8, że każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną. Zdolność prawna oznacza, że ten kto ją posiada może być podmiotem każdego w zasadzie stosunku prawnego i wynikającego z niego prawa i jedynie wyraźny przepis ustawy może w określonej sytuacji ograniczyć osobie fizycznej możliwość nabycia konkretnego prawa lub obowiązku (zob. wyrok SA w Warszawie z 27.5.2019 r., V ACa 764/18, http://orzeczenia.waw.sa.gov.pl). Przykładowo, osoby fizycznej są podmiotami takich stosunków, jak stosunki rodzinne czy spadkowe.

Pamiętaj! Zdolność prawna osoby fizycznej powstaje z chwilą narodzin, a kończy się z chwilą śmierci.

Zdolność prawna a zdolnośc do bycia stroną postępowania

Zgodnie z art. 8 k.c. zdolność prawna osoby fizycznej powstaje z chwilą narodzin. Zdolność prawna determinuje przy tym zdolność sądową. Innymi słowy, zdolność sądowa jest atrybutem zdolności prawnej. Zgodnie z normą art 64 § 1 k.p.c., zdolność występowania w procesie jako strona (czyli wskazaną zdolność sądową) ma każda osoba fizyczna.

Zdolność prawna nasciturusa

Co do zdolności prawnej nasciturusa pojawiało się wiele koncepcji. Największą grupę zwolenników posiada koncepcja swoistej zdolności prawnej nasciturusa przysługującej mu pod warunkiem zawieszającym. Zgodnie z tym poglądem prawa podmiotowe przed narodzeniem dziecka nie istnieją jeszcze, zatem nie mogą być wykonywane. Dopiero po urodzeniu się żywego dziecka, spełnia się warunek ustawowy. Wówczas, gdy nasciturus staje się dzieckiem narodzonym uzyskuje pełną zdolność prawną, zarazem powstają jego prawa. Możemy zatem mówić o warunkowej zdolności prawnej nasciturusa (zob. wyrok SA w Rzeszowie z  3.2.2011 r., I ACa 434/10, https://www.rzeszow.sa.gov.pl).

Pamiętaj! O nabyciu zdolności prawnej przez osobę fizyczną można mówić jedynie w przypadku urodzenia się dziecka żywego. Urodzenie się dziecka żywego stanowi warunek prawny przyjęcia zdolności prawnej. O zdolności prawnej dziecka urodzonego jako martwe nie może być mowy.

Zdolność prawna a pojęcie podmiotowości w świetle zasad Konstytucji RP

Jednym z podstawowych praw konstytucyjnych jest prawo do życia. Jak stanowi art. 38 Konstytucji RP, Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia.W literaturze przedmiotu przedstawiono pogląd, że podmiotowość, będącą cechą bytu człowieka, przysługuje mu niezależnie od posiadanych przez niego cech psychofizycznych,  a tym samym uznanie podmiotowości jest wynikiem ochrony życia, jaką zapewnia Konstytucja RP (zob. szerzej R. Grabowski, Prawo do ochrony życia w polskim prawie konstytucyjnym, Rzeszów 2006, s. 211). Jednocześnie wskazuje się jednak, że podmiotowość prawną należy odróżniać od pojęcia zdolności prawnej, uważając pojęcie podmiotowości za szersze względem pojęcia zdolności prawnej (zob. Z. Radwański, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 1999, s. 134).

Niekiedy też utożsamia się podmiotowość prawną ze zdolnością prawną. Normatywny charakter podmiotowości prawnej wyprowadza bowiem z konstytucyjnych norm chroniących godność osoby ludzkiej (zob. szerzej L. Bosek, Gwarancje godności ludzkiej i ich wpływ na polskie prawo cywilne, Warszawa 2012, s. 275–276 oraz J. Haberko, Cywilnoprawna ochrona dziecka poczętego a stosowanie procedur medycznych, Warszawa 2010, s. 64).

Podstawa prawna:

-art. 8 ustawy z dnia 23 kwetnia 1964 r. - Kodeks cywilny (tj.Dz.U. z 2020 r., poz. 1740 ze zm.),

-art. 64 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r.. - Kodeks postępowania cywilnego (tj.Dz.U. z 2021 r., poz. 1805 ze zm.)

Treści publikowane w Serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło.