Resort sprawiedliwości podzielił stanowisko RPO, że konieczna jest nowelizacja Kodeksu karnego.
Nowelizacja Kodeksu karnego to nie tylko realizacja postulatu środowisk prawniczych czy organizacji praw człowieka, ale również działanie zgodne z wymogami Konwencji ONZ w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania z 10 grudnia 1984 r. Konwencja ta wymaga od państw-stron kryminalizacji tortur jako odrębnego i szczególnego przestępstwa, uwzględniającego co najmniej wszystkie elementy definicji tortur zawartej w jej art. 1. Sama nowelizacja we wspomnianym zakresie to jedynie pierwszy krok do zbudowania całego systemu prewencji tortur w ustawodawstwie krajowym, bowiem konieczne jest także zaprojektowanie szerokiego pakietu rozwiązań, które będą chronić jednostkę przed tego typu naruszeniami.
Zgodnie z Konwencją ONZ, określenie "tortury" oznacza każde działanie, którym jakiejkolwiek osobie umyślnie zadaje się ostry ból lub cierpienie, fizyczne bądź psychiczne, w celu uzyskania od niej lub od osoby trzeciej informacji lub wyznania, w celu ukarania jej za czyn popełniony przez nią lub osobę trzecią albo o którego dokonanie jest ona podejrzana, a także w celu zastraszenia lub wywarcia nacisku na nią lub trzecią osobę albo w jakimkolwiek innym celu wynikającym z wszelkiej formy dyskryminacji, gdy taki ból lub cierpienie powodowane są przez funkcjonariusza państwowego lub inną osobę występującą w charakterze urzędowym lub z ich polecenia albo za wyraźną lub milczącą zgodą. Określenie to nie obejmuje bólu lub cierpienia wynikających jedynie ze zgodnych z prawem sankcji, nieodłącznie związanych z tymi sankcjami lub wywołanych przez nie przypadkowo.
Ustawodawstwo krajowe powinno zawierać przepisy potwierdzające bezwzględny zakaz tortur. Żadne okoliczności wyjątkowe, takie jak stan wojny, groźba wojny, brak wewnętrznej stabilizacji politycznej lub jakakolwiek inna sytuacja wyjątkowa, nie mogą stanowić usprawiedliwienia dla stosowania tortur. Polecenie zwierzchnika lub władzy państwowej również nie może uzasadniać stosowania tortur (art. 2 ust. 2 i 3 Konwencji ONZ).
Na potrzebę zmian w Kodeksie karnym wskazywał między innymi Komitet Przeciwko Torturom, który odpowiedzialny jest za monitorowanie wdrażania Konwencji ONZ przez państwa-strony. Wielokrotnie kierował on pod adresem Polski zalecenia podjęcia skutecznych działań legislacyjnych w celu włączenia do prawa krajowego przestępstwa tortur jako odrębnego i szczególnego przestępstwa oraz w celu przyjęcia definicji tortur, obejmującej wszystkie elementy określone w art. 1 Konwencji ONZ. W uwagach końcowych z 2019 r., zawartych w VII Sprawozdaniu Okresowym Rzeczypospolitej Polskiej z realizacji postanowień Konwencji ONZ za okres od 15 października 2011 r. do 15 września 2017 r., Komitet rekomendował zapewnienie, aby akty tortur nie podlegały przedawnieniu, a sprawcy tortur byli karani stosownie do powagi przestępstwa. Wskazał także na konieczność prowadzenia niezależnych i skutecznych postępowań wyjaśniających wszelkie zarzuty stosowania tortur i złego traktowania przez funkcjonariuszy publicznych. Komitet zalecił ponadto zapewnienie sędziom, prokuratorom, prawnikom i innym funkcjonariuszom publicznym specjalne przeszkolenie w zakresie stosowania Konwencji ONZ.
Niemal analogiczne zalecenia sformułował także Podkomitet ds. Zapobiegania Torturom oraz Innemu Okrutnemu, Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu (SPT) w raporcie z wizyty w Polsce w 2018 r. W głównej mierze dotyczyły one wprowadzenia przestępstwa tortur, zdefiniowanego zgodnie z art. 1, 2 i 4 Konwencji ONZ, proporcjonalnych kar za tego typu przestępstwo oraz zapewnienia sędziom i prokuratorom specjalnych szkoleń w zakresie postanowień Konwencji ONZ i Protokołu fakultatywnego.
Również Rzecznik Praw Obywatelskich nie pozostał obojętny wobec problemu. Od 2015 r. RPO systematycznie apeluje do rządu o wprowadzenie przestępstwa tortur do polskiego ustawodawstwa. Jak wskazuje, dołączenie Polski do grona państw kryminalizujących tortury byłoby nie tylko wyraźnym sprzeciwem wobec stosowania takich praktyk, ale i ważnym sygnałem dla społeczności międzynarodowej.
Zakaz tortur zawarty jest w art. 40 Konstytucji RP, który stanowi, że nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się ponadto stosowania kar cielesnych. Również Kodeks karny penalizuje użycie przemocy, groźby bezprawnej lub innej formy fizycznego lub psychicznego znęcania się przez funkcjonariusza publicznego lub osobę działającą na jego polecenie w celu uzyskania określonych zeznań, wyjaśnień, informacji lub oświadczeń (art. 246 k.k.). Z kolei art. 247 § 1 k.k. przewiduje karę za znęcanie się nad osobą legalnie pozbawioną wolności. Odpowiedzialności określonej w tym przepisie podlega także funkcjonariusz publiczny, który wbrew swojemu obowiązkowi dopuszcza do popełnienia takiego czynu (art. 247 § 3 k.k.). Pewne czyny mogą być ponadto kwalifikowane jako nadużycie uprawnień przez funkcjonariusza publicznego (art. 231 k.k.). Powyższe uregulowania prawne nie są jednak wystarczające.
W oficjalnym piśmie skierowanym do Rzecznika Praw Obywatelskich, sekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości podkreślił, że Ministerstwo uznaje problematykę penalizacji tortur za niezwykle doniosłą, wymagającą ze względów legislacyjnych, a także symbolicznych, odrębnego uregulowania w Kodeksie karnym. Wskazano również, że w 2024 r. reaktywowana została Komisja Kodyfikacyjna Prawa Karnego, której zadaniem jest dokonanie koniecznych zmian w obszarze prawa karnego. Jednym z aktualnych zadań tej komisji pozostaje dokonanie oceny szeregu postulatów Ministerstwa Sprawiedliwości, a także różnych środowisk prawniczych. Wśród nich znajduje się problematyka penalizacji tortur. Ministerstwo Sprawiedliwości zamierza przy tym włączyć się w prace KKPK przedstawiając kierunki pożądanych zmian, pozostających w zgodzie z postulatami Rzecznika Praw Obywatelskich.
Reasumując, Ministerstwo Sprawiedliwości podziela stanowisko RPO i deklaruje poparcie dla inicjatyw zmierzających do penalizacji tortur jako przestępstwa sui generis w polskim prawie karnym.
>> Czytam więcej w: Prawo karne
Źródło:
1) Concluding observations on the seventh periodic report of Poland, Committee against Torture, 29 sierpnia 2019 r., CAT/C/POL/CO/7, https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/concluding-observations-seventh-periodic-report-poland
2) Raport SPT z wizyty w Polsce w 2018 r., CAT/OP/POL/ROSP/1, p. 35 i 36, https://bip.brpo.gov.pl
3) Komunikat RPO, https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-tortury-oddzielne-przestepstwo-ms-odpowiedz
4) Pismo MS do RPO z dnia 28 sierpnia 2024 roku, DPK-I.053.3.2024
_____________________________________
Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.
PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy
Polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze oraz Instagramie
Planujesz wakacje? Pamiętaj o EKUZ
2022-07-03 09:00
Jak reklamować? Otwarty webinar już 20 października
2022-10-16 10:00
UOKiK stawia zarzuty Orange i nju mobile
2022-09-13 10:00
1 listopada - dzień Wszystkich Świętych
2022-11-01 12:00
Jak głosowali Polacy w referendum?
2023-10-17 17:00
Zmiana czasu - jak długo będziemy przestawiać zegarki?
2022-10-30 10:45
Wakacje kredytowe ponownie w Sejmie
2022-07-06 08:00
Black Friday i Cyber Monday - jak nie wpaść w pułapki sprzedawców?
2022-11-24 13:45
