Błąd co do znamienia czynu zabronionego

Źródło grafiki: https://pixabay.com

Redakcja
2024-01-18 14:35
Komentarze (0)

W art. 28 k.k. ustawodawca zawarł dwa przepisy odnoszące się do błędu sprawcy co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego. Paragraf pierwszy przepisu wyłącza przestępność czynu. Paragraf drugi zaś prowadzi do konwersji podstawowego typu przestępstwa w typ uprzywilejowany.

Błąd co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego

Zgodnie z art. 28 § 1 k.k., nie popełnia przestępstwa, kto pozostaje w usprawiedliwionym błędzie co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego. Przepis ten normuję błąd co do faktu (error facti). W literaturze prawa karnego wskazano, że istota błędu co do faktu sprowadza się do rozbieżności między rzeczywistością a jej odbiciem w świadomości człowieka. Błąd ten może przybrać postać nieświadomości lub urojenia (zob. P. Daniluk, Komentarz do art. 28 Kodeksu karnego, [w:] R. A. Stefański (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2023, Legalis [dostęp: 17.1.2024 r.]). Zapatrywanie to potwierdzono w orzecznictwie.

Wyrok SA w Warszawie z 11.12.2018 r., II AKa 150/18, https://orzeczenia.waw.sa.gov.pl):
Błąd w rozumieniu art. 28 k.k. może polegać na nieświadomości sprawcy co do okoliczności faktycznych lub jej cech występujących w obiektywnej rzeczywistości, albo przeciwnie na wyimaginowaniu określonych elementów rzeczywistości, które w obiektywnej rzeczywistości nie występują.

Błąd omawiany musi być usprawiedliwiony. W orzecznictwie Sądu Najwyższego podniesiono, że usprawiedliwiony błąd to taki, którego sprawca nie mógł uniknąć. Według Sądu Najwyższego kryteria usprawiedliwienia mają przede wszystkim charakter obiektywny. Oznacza to, że przy ich rozpoznawaniu i ustaleniu należy posłużyć się kryterium normatywnym miarodajnego (wzorowego) obywatela, a następnie uwzględniając również kryterium subiektywne, charakterystyczne dla problematyki błędu, należy ocenić, czy miałby on możliwość uniknięcia błędu w postaci nieświadomości bezprawności czynu (zob. postanowienie SN z 14.5.2020 r., IV KK 143/20, http://www.sn.pl).

Kryterium wzorowego obywatela dochodzi do głosu w szczególności w przypadkach wiedzy powszechnej, której powzięcie nie wymaga analizowania przepisów prawnych. Tak było w sprawie rozpoznawanej przez Sąd Najwyższy w 2018 r. Przypadek dotyczył posiadania przez oskarżonego broni bez wymaganego zezwolenia. Sąd wskazał, że nie jest tak, że osoba posiadająca bez wymaganego zezwolenia urządzenie odpowiadające ustawowym kryteriom broni palnej, może skutecznie powoływać na brak wiedzy o przynależności tego urządzenia do kręgu objętego reglamentacją. Jest bowiem oczywiste – jak kontynuuje Sąd - że dostęp do szeroko rozumianej broni w naszym kraju podlega daleko idącym ograniczeniom, wobec czego już samo wejście w posiadanie przedmiotu, który ze swej istoty (sposób działania, cechy konstrukcji, przeznaczenie) należy do tego kręgu urządzeń, musi rodzić obowiązek sprawdzenia, czy i ewentualnie jakie rygory oraz wymagania ciążą na jego posiadaczu (zob. wyrok SN z 24.5.2018 r., IV KK 348/17, http://www.sn.pl).

Błąd co do znamienia uprzywilejowanego

O ile art. 28 § 1 k.k. wyłącza przestępność czynu zabronionego, o tyle art. 28 § 2 k.k. nakazuje stosować reguły łagodniejszej odpowiedzialności karnej, odnoszące się do typu uprzywilejowanego. Stosownie do art. 28 § 2 k.k., odpowiada na podstawie przepisu przewidującego łagodniejszą odpowiedzialność sprawca, który dopuszcza się czynu w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność stanowiąca znamię czynu zabronionego, od której taka łagodniejsza odpowiedzialność zależy.

Przepis powyższy dotyczy przypadków urojenia, że zachodzą okoliczności uzasadniające odpowiedzialność za przestępstwo typu uprzywilejowanego.

Przykład
Sprawca zabija człowieka w błędnym, ale usprawiedliwionym przeświadczeniu, że ofiara żąda, aby tego dokonał. Zabójstwo eutanatyczne (art. 150 k.k.) stanowi typ uprzywilejowany zabójstwa w typie podstawowym (art. 148 k.k.). Poniżej znajduje się przepis Kodeksu karnego normujący ten uprzywilejowany typ przestępstwa. Warto nadmienić, że za zabójstwo w typie podstawowym (art. 148 § 1 k.k.) grozi kara pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 10 albo kara dożywotniego pozbawienia wolności.

Art. 150 § 1. Kto zabija człowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. W wyjątkowych wypadkach sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

__________________________________________________

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.

PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy

Polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze oraz Instagramie