Źródło grafiki: https://pixabay.com/photos/law-gavel-court-judge-regulation-6733768/
Czy kurator będący adwokatem jest adresatem normy zadekretowanej w art. 132 k.p.c., statuującej obowiązek profesjonalnych pełnomocników doręczania sobie nawzajem bezpośrednio odpisów pism procesowych z załącznikami? Na to pytanie odpowiedział Sąd Najwyższy.
Przedstawicielstwo może opierać się na ustawie albo na oświadczeniu reprezentowanego. To zagadnienie stanowiło sedno problemu, z którym zmierzył się Sąd Najwyższy w omawianej sprawie.
Powódka będąca spółką akcyjną wniosła o zasądzenie od pozwanej blisko 60 tys. zł wraz z odsetkami. Do pozwu dołączono weksel. Sąd Rejonowy wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, którym uwzględnił roszczenie powódki w całości. Następnie, gdy okazało się, że miejsce zamieszkania pozwanej nie jest znane, Sąd Rejonowy uchylił wydany w sprawie nakaz zapłaty i zawiesił postępowanie. Kolejno, na wniosek powódki, ustanowiono dla pozwanej kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu w osobie adwokatki, po czym podjęto postępowanie w sprawie.
Kuratorka pozwanej wniosła odpowiedź na pozew. Pismo to zostało jednak zwrócone na podstawie art. 132 § 1 zd. 3 k.p.c. z uwagi na niezawarcie w nim oświadczenia o doręczeniu odpisu pisma drugiej stronie albo o nadaniu tego pisma za pośrednictwem operatora, o którym mowa w art. 165 § 2 k.p.c. W konsekwencji Sąd Rejonowy – na podstawie art. 339 § 1 k.p.c. – wydał wyrok zaoczny, którym uwzględnił powództwo w całości.
Wyciąg z Kodeksu postępowania cywilnego:
Art. 132 § 1. W toku sprawy adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy oraz Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej doręczają sobie nawzajem bezpośrednio odpisy pism procesowych z załącznikami. W treści pisma procesowego wniesionego do sądu zamieszcza się oświadczenie o doręczeniu odpisu pisma drugiej stronie albo o jego nadaniu za pośrednictwem operatora, o którym mowa w art. 165 § 2. Pismo niezawierające powyższego oświadczenia podlega zwrotowi bez wzywania do usunięcia tego braku.
(…)
Pozwana, nadal reprezentowana przez kuratorkę, wniosła sprzeciw od wyroku zaocznego, domagając się jego uchylenia i oddalenia powództwa. Sąd pierwszej instancji utrzymał wyrok zaoczny w całości w mocy.
Sąd Okręgowy oddalił apelację powódki, uznając, że Sąd pierwszej instancji prawidłowo zwracał pisma pozwanej, gdyż działająca za nią kuratorka była adwokatem, toteż podlegała obowiązkom wynikającym z art. 132 § 1 zd. 1 i 2 k.p.c. Wskazał przy tym, że art. 132 § 1 k.p.c. nie zawiera zastrzeżenia, zgodnie z którym przepis ten znajduje zastosowanie między osobami w nim wymienionymi tylko wówczas, gdy występują one w roli pełnomocników procesowych, a nie w charakterze kuratorów. Należy zatem uznać, że art. 132 § 1 k.p.c. odnosi się do wszystkich występujących w sprawie adwokatów, radców prawnych, rzeczników patentowych oraz radców Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, niezależnie od tego, czy są oni pełnomocnikami z wyboru, z urzędu, czy ustanowionymi kuratorami. W ocenie Sądu także w razie ustanowienia kuratorem dla osoby nieznanej z miejsca pobytu przedstawiciela jednego z tych zawodów, prawnik wykonujący dany zawód występuje jako reprezentant tej osoby, a zatem profesjonalista. Wobec powyższego przyjęto, że działania Sądu w postaci wydania wyroku zaocznego oraz zwrotu pisma zawierającego wnioski dowodowe były prawidłowe, co uzasadniało oddalenie apelacji strony pozwanej.
Pozwana wniosła skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego, zarzucając naruszenie art. 132 § 1 k.p.c. przez jego zastosowanie, podczas gdy obowiązek dokonywania tzw. doręczeń bezpośrednich dotyczy wyłącznie profesjonalnych pełnomocników, a nie kuratorów. Skarżąca wskazała przy tym na status prawny kuratora jako przedstawiciela ustawowego (a nie pełnomocnika) strony i stwierdziła, że wspomniane przez nią naruszenie przepisów postępowania skutkowało nieważnością postępowania przez pozbawieniem strony możności obrony jej praw (art. 379 pkt. 5 k.p.c.).
Sąd Najwyższy dostrzegł, że źródłem problemu prawnego jest nieokreślenie w art. 132 § 1 zd. 1 k.p.c. w sposób jednoznaczny, czy przepis ten dotyczy wymienionych w nim adwokatów i radców prawnych wyłącznie wówczas, gdy występują jako pełnomocnicy strony, czy niezależnie od pełnionej przez nich roli procesowej, w tym także w sytuacjach, gdy działają jako kuratorzy (przedstawiciele ustawowi) strony.
Następnie Sąd Najwyższy przeprowadził wykładnię tego przepisu prawnego. Najpierw przy zastosowaniu dyrektyw językowych, później systemowych i funkcjonalnych – jak nakazuje derywacyjna koncepcja wykładni prawa. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że wyniki wykładni językowej nie prowadzą do jednoznacznego wniosku, jednak uwzględnienie dyrektyw pozajęzykowych art. 132 § 1 k.p.c., zdaniem Sądu Najwyższego, prowadzi do wniosku o tym, że przepis ten nie znajduje zastosowania do adwokata lub radcy prawnego występującego w sprawie w charakterze kuratora. W związku z powyższym przyjęto, że art. 132 § 1 zd. 1 k.c. został w sprawie błędnie zastosowany, co mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, wobec czego skarga kasacyjna podlegała uwzględnieniu.
Z uzasadnienia wyroku SN z 30.5.2025 r., II CSKP 7/23, https://www.sn.pl:
Wyniki wykładni systemowej wspierają więc wniosek, że art. 132 § 1 zd. 1 k.p.c. dotyczy wyłącznie sytuacji, w których wymienione w nim osoby lub instytucje działają jako pełnomocnicy (zastępcy) strony. Przepis ten został bowiem sformułowany w sposób analogiczny do innych unormowań odnoszących się konkretnie do pełnomocników (w tym art. 162 § 2 k.p.c.), a hipoteza wynikającej z niego normy obejmuje występowanie w sprawie wyselekcjonowanej grupy zawodowych prawników, których zadaniem jest działanie jako zastępcy procesowi stron. Sens wyrażonego w art. 132 § 1 zd. 1 k.p.c. obowiązku doręczeń bezpośrednich jest natomiast oparty na tym samym założeniu, że wspomnianym osobom, jako występującym w roli zawodowego pełnomocnika (a nie strony, jej organu lub przedstawiciela ustawowego), stawiane są wyższe wymagania co do czynności podejmowanych w postępowaniu sądowym. (…) Posiadania kwalifikacji zawodowych, w tym co do odpowiednich standardów postępowania, potrzebnych do prawidłowego realizowania funkcji art. 132 § 1 k.p.c., można wymagać od osób wykonujących zawód prawniczy, które podjęły się pełnienia funkcji zastępcy procesowego strony – czy to wprost (w przypadku przyjęcia zlecenia oraz związanego z nim pełnomocnictwa procesowego), czy pośrednio, w przypadku zdecydowania się na wykonywanie zawodu, który może wiązać się z ustanowieniem pełnomocnikiem z urzędu. Gdyby natomiast przyjąć, że wspomniane unormowanie dotyczy każdego, kto ma uprawnienia adwokata, radcy prawnego i rzecznika patentowego, w każdej sprawie i niezależnie od pełnionej przez tę osobę roli procesowej (a zatem także w ich sprawie własnej lub w sprawie, w której występują oni jako organ lub przedstawiciel ustawowy strony), to powstawałaby wątpliwość co do aktualności wskazanego wyżej założenia, a także ryzyko naruszenia gwarancji procesowych drugiej strony, ze skutkiem niepotrzebnych perturbacji w postępowaniu sądowym.
Źródła:
- komunikat SN o sprawie, https://www.sn.pl/aktualnosci/SitePages/Komunikaty_o_sprawach.aspx?ItemSID=744-b6b3e804-2752-4c7d-bcb4-7586782a1315&ListName=Komunikaty_o_sprawach [dostęp: 8.11.2025 r.];
- wyrok SN z 30.5.2025 r., II CSKP 7/23, https://www.sn.pl.
_____________________________________
Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator oraz autorzy treści nie ponoszą odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.
PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy
Polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze oraz Instagramie
>>Powrót do artykułów w: Orzecznictwo
NSA rozpozna skargę policyjnego sygnalisty
2022-09-21 13:20
TK rozpozna skargę w sprawie zmiany granic gmin przez rząd
2023-03-22 09:00
SN rozstrzygnął sprawę lichwiarskiej pożyczki
2022-09-15 13:00
SN: Żądanie miarkowania kary umownej to prawo podmiotowe
2023-03-17 09:00
SN orzekł, czy wniesienie pisma przez e-PUAP wywoła skutek procesowy
2023-06-05 09:00
Polska podpisała umowę z Międzynarodowym Trybunałem Karnym
2024-12-04 16:00
