Gospodarstwo rolne jako składnik majątku wspólnego małżonków

Redakcja
2023-07-04 08:00
Komentarze (0)

Czy gospodarstwo rolne przekazane na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin wchodzi w skład majątku wspólnego? Na to pytanie odpowiedział SN.

Uchwała SN i rozbieżności orzecznicze w tle

Uchwała SN została podjęta w odpowiedzi na wniosek RPO, który zwrócił się o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego sprowadzającego się do odpowiedzi na pytanie, czy âgospodarstwo rolne, przekazane na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin następcy pozostającemu w ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, należy do majątku wspólnego małżonków, czy do majątku odrębnego następcy na zasadzie analogii do umowy darowizny w rozumieniu art. 33 pkt 2 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy.

Uzasadniając wniosek RPO wskazał, że istnieje problem dostrzeżonej w orzecznictwie Sądu Najwyższego rozbieżnej wykładni przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin, dotyczących charakteru prawnego umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy. Wyjaśnienie zaistniałych rozbieżności jest więc - zdaniem RPO - szczególnie istotne dla tych następców, którzy w momencie zawierania umowy znajdowali się w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej. Konieczne jest więc ustalenie przynależności nabywanego przez nich gospodarstwa rolnego – albo do majątku wspólnego małżonków, albo do majątku odrębnego następcy.

>>Czytam też Sklep PlanetaPrawo.pl już otwarty [autopromocja]

W dniu 21 czerwca 2023 roku Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów podjął uchwałę, która stwierdza, że âgospodarstwo rolne przekazane na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin następcy pozostającemu w ustroju ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków.

Ochrona rodziny i ścisła wykładnia art. 33 k.r.o.

Jak słusznie zauważa RPO, ochrona interesu rodziny wymaga ścisłej wykładni art. 33 k.r.o., który obejmuje zamknięty katalog przedmiotów wchodzących do majątku osobistego małżonka. Należy więc zgodzić się z tezą, że objęcie gospodarstw rolnych przekazanych następcom, pozostającym w ustawowej wspólności małżeńskiej, normą z art. 31 § 1 zd. 1 k.r.o., sprzyja tworzeniu trwałej bazy materialnej pozwalającej małżonkom na zaspokajanie potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Tym samym przyjęcie, że gospodarstwo rolne wejdzie do majątku wspólnego małżonków, w sposób oczywisty służy dobru rodziny, pozostającej pod ochroną państwa i tworzonego przez nie prawa. Ochronie tej daje wyraz zasada ustrojowa wyrażona w art. 18 Konstytucji, a także dopełniająca ją norma z art. 71 ust. 1 Konstytucji stanowiąca, że: „państwo w swej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny” (por. wyroki TK z 4 maja 2004 r., K 8/03, OTK-A 2004, nr 5, poz. 37 oraz z dnia 18 maja 2005 r., K 16/04, OTK-A 2005, nr 5, poz. 51). Szczególną rolę rodzinnych gospodarstw rolnych podkreśla również art. 23 Konstytucji, traktując je jako podstawę ustroju rolnego Rzeczpospolitej. Uzasadnia to przyjmowanie w procesie stosowania prawa takiej jego wykładni, która służy wzmacnianiu tej instytucji, także w sensie gospodarczym, poprzez zapewnianie integralności i trwałości gospodarstwa rolnego jako swego rodzaju „podstawy ekonomiczno-produkcyjnej” dla obojga małżonków - rolników i całej tworzonej przez nich rodziny.

Również w uzasadnieniu uchwały III CZP 59/05 SN zwrócił uwagę, że w małżeństwach, w których obowiązuje ustrój wspólności ustawowej, przynależność nabytych składników majątkowych do majątków osobistych małżonków ma charakter wyjątkowy. Zatem zasadą jest, że wszelkie zaistniałe w tym okresie przysporzenia powiększają majątek wspólny. Zaliczenie nabytego przedmiotu majątkowego do majątku osobistego wymaga więc spełnienia dodatkowej przesłanki, a mianowicie: wykazania, że nabycie nastąpiło w okolicznościach szczególnych, przewidzianych w art. 33 k.r.o. Tak określona przepisami k.r.o. zależność w gromadzeniu składników majątku wspólnego i majątków osobistych małżonków przekłada się na stosowanie reguł interpretacyjnych.

W podjętej przez SN uchwale "siódemkowej" opowiedziano się więc za wykładnią uwzględniającą szeroko rozumianą ochronę rodziny. Zgodnie z jej tezą, âgospodarstwo rolne przekazane na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin następcy pozostającemu w ustroju ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków.

>> Czytam więcej artykułów w: Orzecznictwo

Źródło:

- uchwała SN z 21.6.2023 r., III CZP 106/22

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.

PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy

Odwiedź nasz Sklep, polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze