Celem ustanowienia konstrukcji prawnej występku o charakterze chuligańskim jest umożliwienie surowszego karania sprawców okazujących rażące lekceważenie porządku prawnego.
Zgodnie z art. 115 § 21 k.k. występkiem o charakterze chuligańskim jest występek polegający na umyślnym zamachu na zdrowie, na wolność, na cześć lub nietykalność cielesną, na bezpieczeństwo powszechne, na działalność instytucji państwowych lub samorządu terytorialnego, na porządek publiczny, albo na umyślnym niszczeniu, uszkodzeniu lub czynieniu niezdatną do użytku cudzej rzeczy, jeżeli sprawca działa publicznie i bez powodu albo z oczywiście błahego powodu, okazując przez to rażące lekceważenie porządku prawnego.
Celem ustanowienia konstrukcji prawnej występku o charakterze chuligańskim jest umożliwienie surowszego karania sprawców przestępstw, które zasługują na szczególne potępienie, pomimo że w istocie nie należą do przestępstw najcięższych gatunkowo. Istotna w tej mierze jest cecha przestępstwa, która polega na tym, że „sprawca działa publicznie i bez powodu albo z oczywiście błahego powodu, okazując przez to rażące lekceważenie porządku prawnego”.
W tym miejscu daje o sobie znać szczególna cecha występku o charakterze chuligańskim, jaką jest rażące lekceważenie przez sprawcę podstawowych zasad porządku publicznego, wywołujące zgorszenie lub oburzenie wśród publiczności, na której oczach rozgrywa się dane zdarzenie (por. wyrok SA we Wrocławiu z 5.6.2019 r., II AKa 159/19, https://orzeczenia.wroclaw.sa.gov.pl).
Chuligański charakter przestępstwa jest okolicznością skutkującą obostrzeniem odpowiedzialności karnej. Stosownie do art. 57a § 1 k.k, skazując za występek o charakterze chuligańskim, sąd wymierza karę przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości nie niższej od dolnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę. Oprócz tego chuligański charakter przestępstwa stanowi okoliczność skutkującą ograniczeniem możliwości warunkowego zawieszenia kary, o czym stanowi art. 69 § 4 k.k. Ponadto, na podstawie art. 57a § 2 k.k., w przypadku przestępstw o charakterze chuligańskim można orzec nawiązkę.
Na gruncie prawa karnego funkcjonuje podział przestępstw na zbrodnie i występki. Kryterium podziału wyznacza surowość kary skorelowana z ciężarem gatunkowym przestępstw (zbrodnie są zagrożone karą pozbawienia wolności od lat 3 wzwyż). Chuligański charakter może mieć tylko występek, co wynika z podanego wyżej art. 115 § 21 k.k. już na poziomie wykładni językowej. Nie jest możliwe przypisanie chuligańskiego charakteru zbrodni, nawet gdy rzeczywiście spełnia ona wszelkie kryteria definiujące dany czyn jako przestępstwo chuligańskie. Taka okoliczność ma jednak wpływ na wymiar kary, zgodnie z dyrektywami określonymi w art. 53 k.k.
Cecha przestępstwa o charakterze chuligańskim polegająca na działaniu publicznym może wywołać problemy interpretacyjne. Należy odróżnić w tej mierze „publicznego działanie” od działania „w miejscu publicznym”. Jak wskazał Sąd Najwyższy w 2018 r., warunkiem uznania, że działanie miało charakter publiczny, jest możliwość dostrzeżenia zachowania przez większą, nieoznaczoną liczbę osób, przy czym może to nastąpić zarówno w miejscu publicznym, jak i innym, o ile jest ono dostrzegalne dla nieokreślonej liczby potencjalnych świadków (postanowienie SN z 17.4.2018 r., IV KK 296/17, https://www.sn.pl).
Może się zdarzyć wątpliwość co do wystąpienia tej przesłanki, gdy sprawca działa w miejscu, do którego co prawda inne osoby mogą mieć dostęp, ale istnieje niewielkie prawdopodobieństwo dostrzeżenia przestępstwa przez kogokolwiek. Nie wywołują natomiast w tym kontekście wątpliwości przypadki przestępstw popełnianych specjalnie w obecności innych osób, gdy zachowanie sprawcy jest jawne już w momencie jego dokonania.
W 2018 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach rozpoznał sprawę organizowania tzw. ustawek. Sąd ten wskazał, że działanie „publiczne” zachodzi wtedy, gdy ze względu na miejsce działania bądź na okoliczności i sposób działania sprawcy jego zachowanie jest lub może być dostrzegalne dla nieokreślonej liczby osób, przy czym sprawca, mając świadomość tej możliwości, co najmniej się na to godzi. W realiach rozpoznawanej sprawy Sąd uznał, że tak niewątpliwie było. Miejsca, gdzie umawiano się na tzw. ustawki, stanowiły tereny oddalone od dużych skupisk ludzkich. Tym niemniej nie były to tereny, do których osoby postronne nie miały dostępu. W tym konkretnym przypadku Sąd ustalił, co nie pozostaje irrelewantne, że zajścia były nagrywane przez ich uczestników, a nagrania zamieszczano w Internecie. Sami więc uczestnicy tych zdarzeń dążyli do ich upublicznienia (zob. wyrok SA w Katowicach z 8.10.2018 r., II AKa 96/18, https://orzeczenia.katowice.sa.gov.pl).
Mówiąc o działaniu bez powodu należy mieć na względzie działanie bez uzasadnienia, bez racji – jak wskazuje się w judykaturze. Natomiast błahy powód to racja wyraźnie nieproporcjonalna do zewnętrznej przyczyny wywołującej zachowanie sprawcy (zob. wyrok SA we Wrocławiu z 5.6.2019 r., II AKa 159/19, https://orzeczenia.wroclaw.sa.gov.pl).
Przykłady
Sprawca podpala dla zabawy auta zaparkowane na osiedlowym parkingu albo wybija szyby w oknach przypadkowych mieszkań. Również atakowanie sympatyków innej drużyny tylko i wyłącznie dlatego, że jej kibicują stanowi działanie „bez powodu lub z oczywiście błahego powodu” (co do ostatniego przykładu zob. wyrok SA w Katowicach z 8.10.2018 r., II AKa 96/18, https://orzeczenia.katowice.sa.gov.pl).
_____________________________________
Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.
PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy
Odwiedź nasz Sklep, polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze
Umowa franczyzy na przykładach
2024-06-27 09:17
Kiedy bank może zrobić ksero dowodu osobistego?
2022-09-02 15:30
Statut związku zawodowego na przykładach
2024-06-20 10:36
