Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego zajmie się przepisami o pomocy prawnej z urzędu

Redakcja
2024-09-25 08:00
Komentarze (0)

Zagadnienie ustanawiania adwokata lub radcy prawnego z urzędu w sprawach cywilnych dla każdej osoby fizycznej, dla której pomoc taką sądy uznają za potrzebną, nawet bez wniosku stanie się przedmiotem prac Komisji Kodyfikacyjnej.

Ustanawianie pełnomocnika z urzędu w świetle obowiązujących przepisów

Na gruncie obecnie obowiązujących przepisów, ustanawianie adwokata lub radcy prawnego z urzędu w sprawach cywilnych, nawet bez wniosku, możliwie jest w toku postępowań o ubezwłasnowolnienie oraz w trybie ustawy z 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego. Tymczasem rozszerzenie uprawnień sądu w tym zakresie stało się przedmiotem postulatów Stowarzyszenia Wsparcia i Pomocy Prawnej dla Osób Słabszych Chorych i Niepełnosprawnych „HELP". Organizacja postuluje nadanie osobom z niepełnosprawnością w stopniu znacznym uprawnienia do pomocy adwokata lub radcy prawnego z urzędu, na wniosek swój lub innego organu, we wszelkiego rodzaju sprawach i bez prawa odmowy ze strony sądu lub urzędu. Postulat argumentuje się stanowiskiem, że rozszerzenie uprawnień sądu w tym zakresie umożliwi sądom reagowanie na takie okoliczności osobiste strony czy uczestnika postępowania cywilnego - zaobserwowane podczas rozpraw czy posiedzeń sądowych - które będą wskazywać na potrzebę udzielenia im profesjonalnej pomocy prawnej. Zdaniem wnioskodawców obecnie sądy takiej możliwości nie mają, a udzielanie pouczeń co do czynności procesowych, przewidziane w art. 5 K.p.c., może się okazać niewystarczające i obciążające dla sądu. Według przedstawicieli Stowarzyszenia „HELP", „praktyka jest taka, że sąd takich pouczeń nie udziela", co prowadzi do nierealizowania lub nieprawidłowego realizowania konstytucyjnego i konwencyjnego prawa do sądu osób wymagających wsparcia. W konsekwencji może w skrajnych wypadkach prowadzić nawet do nieważności postępowania.

Stanowisko RPO

W przedmiotowej sprawie stanowisko przedstawił również Rzecznik Praw Obywatelskich. W wystąpieniu do przewodniczącego Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego przy Ministrze Sprawiedliwości wskazano, że wprawdzie RPO nie popiera idei odebrania sądom powszechnym możliwości oceny zasadności przyznania pełnomocnika procesowego z urzędu, jednak "wniosek Stowarzyszenia - aczkolwiek daleko idący - co do istoty jest wart rozważenia". Dodatkowo podkreślono, że ocena występowania potrzeby ustanowienia adwokata lub radcy prawnego z urzędu bez wniosku powinna należeć do niezawisłych sądów - podobnie, jak obecnie w przypadku orzekania o potrzebie udziału adwokata lub radcy prawnego w sprawie na podstawie art. 117 § 5 K.p.c., czyli na wniosek strony lub uczestnika postępowania. Niemniej - zdaniem RPO - niepełnosprawność, w tym zwłaszcza niepełnosprawność intelektualna czy psychiczna, mogłaby być jednym z głównych czynników, uzasadniających potrzebę ustanowienia dla strony czy uczestnika postępowania fachowego pełnomocnika procesowego. Jednak zdaniem Rzecznika, nie należy ograniczać uprawnienia sądów do ustanowienia takiej pomocy bez wniosku jedynie do niepełnosprawności, zwłaszcza określonej konkretnym stopniem czy konkretnym orzeczeniem lekarskim czy urzędowym.

Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego rozważy zmiany legislacyjne

Postulat Stowarzyszenia Wsparcia i Pomocy Prawnej dla Osób Słabszych, Chorych i Niepełnosprawnych „HELP” o stworzenie dla osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności uprawnienia do otrzymania – na ich wniosek lub innego organu – pomocy adwokata lub radcy prawnego z urzędu we wszelkiego rodzaju sprawach i bez możliwości odmówienia takiemu wnioskowi przez sąd lub organ administracji, rozważają obecnie dwa współdziałające zespoły problemowe Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego, a mianowicie zespół do spraw prawa procesowego cywilnego i zespół do spraw zastąpienia instytucji ubezwłasnowolnienia modelem wspieranego podejmowania decyzji.

W oficjalnej odpowiedzi na pismo RPO podkreślono, że rozważane rozwiązania zakładają stworzenie podstaw ku temu, żeby sąd miał możliwość ustanowienia profesjonalnego pełnomocnika dla strony – osoby fizycznej w każdym postępowaniu, gdy uzna, że stronie taka pomoc jest potrzebna. Wskazano także, że przedyskutowania i dopracowania wymagać będą jednak szczegółowe przesłanki stosowania tego rozwiązania, a mianowicie to, jaki wpływ na decyzję sądu ma mieć sytuacja majątkowa strony, szczególnie w kontekście jej zdolności do pokrycia kosztów pomocy prawnej we własnym zakresie, jak i wola samej strony, co do tego, czy chce korzystać z pomocy prawnej innej osoby w postępowaniu.

Zapoznanie się z wynikami prac zespołów Komisji ma być możliwe w nieodległym terminie.

>> Czytam też: Sędziowie chcą zmian zasad ubiegania się o przeniesienie na inne miejsce służbowe

Źródło:

Odpowiedź Komisji Kodyfikacyjnej z 18.9.2024 r., https://bip.brpo.gov.pl

__________________________________________________

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.

PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy

Polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze oraz Instagramie