Umowa pożyczki stanowi kontrakt zawierany zarówno w obrocie podwójnie profesjonalnym, jak i konsumenckim. Za sprawą przepisów o przeciwdziałaniu lichwie dodano do Kodeksu cywilnego szereg unormowań dotyczących odsetek oraz kosztów pozaodsetkowych w umowie pożyczki. Nowe przepisy dotyczą szczególnie osób zawierających umowę w celu niezwiązanym bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową.
Umowa pożyczki jest umową nazwaną, uregulowaną art. 720-724[1] k.c. Stronami tej umowy są dający pożyczkę oraz biorący pożyczkę. Jest to czynność prawna dwustronnie zobowiązująca, ale nie wzajemna, ponieważ świadczenie biorącego pożyczkę nie stanowi ekwiwalentu świadczenia dającego pożyczkę. Umowa ta może stanowić umowę darmą albo odpłatną.
Ważne
Umowę pożyczki zawrzeć mogą różnego typu podmioty prawa. Stronami tej czynności prawnej mogą być profesjonaliści (w tzw. konfiguracji B2B). Tego typu umowę mogą zawrzeć też tzw. osoby prywatne. Natomiast w przypadku obrotu konsumenckiego (tzw. B2C - Business to Consumer) zasadniczo zastosowanie znajduje ustawa o kredycie konsumenckim, o czym szerzej w dalszej części artykułu.
Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości (zob. art. 720 § 1 k.c.). Na podstawie umowy pożyczki biorący pożyczkę uzyskuje własność jej przedmiotu, a co za tym idzie także prawo swobodnego rozporządzania tym przedmiotem (zob. wyr. SA w Szczecinie z 5.4.2017 r., I ACa 856/16, http://orzeczenia.szczecin.sa.gov.pl). Stąd obowiązkiem biorącego pożyczkę jest zwrot rzeczy tego samego gatunku, nie natomiast zwrot tych samych rzeczy.
Czytaj też: Umowa pożyczki w praktyce
Do postanowień przedmiotowo istotnych tejże umowy zalicza się:
1) oznaczenie stron,
2) zobowiązanie dającego pożyczkę do przeniesienia na własność biorącego pieniędzy w określonej ilości lub rzeczy oznaczonych co do gatunku,
3) zobowiązanie biorącego do zwrotu tej samej ilości pieniędzy albo tej samej ilości rzeczy tego samego gatunku oraz jakości.
W odpłatnych umowach, w których przedmiotem pożyczki są pieniądze, najczęściej stosowaną formą wynagrodzenia są odsetki.
Ustanawiając w umowie tę formę wynagrodzenia należy pamiętać o odsetkach maksymalnych, o których mowa w art. 359 k.c.
Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne). Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne.
Ważne
Zastrzeżenie w umowie pożyczki między osobami fizycznymi odsetek w nadmiernej wysokości, która nie ma uzasadnienia w wysokości inflacji lub w zyskach osiąganych w ramach rzetelnie prowadzonej działalności gospodarczej, może być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (zob. wyr. SN z 17.6.2020 r., IV NSNc 47/19, http://www.sn.pl).
Ustawą o zmianie ustaw w celu przeciwdziałania lichwie (Dz.U. z 2022 r. poz. 2339) wprowadzono do Kodeksu cywilnego szereg przepisów dotyczących odsetek oraz kosztów pozaodsetkowych w umowie pożyczki.
Zgodnie z nowymi zasadami, dający pożyczkę pieniężną może żądać od biorącego pożyczkę odsetek oraz pozaodsetkowych kosztów, przy czym przez pozaodsetkowe koszty związane z zawarciem umowy pożyczki pieniężnej należy rozumieć wynikające z tej lub innej umowy lub z innej czynności prawnej:
1) marże, prowizje lub opłaty związane z przygotowaniem umowy pożyczki, udzieleniem pożyczki lub jej obsługą, albo koszty o podobnym charakterze,
2) opłaty związane z odroczeniem terminu spłaty pożyczki, jej nieterminową spłatą albo koszty o podobnym charakterze,
3) koszty usług dodatkowych, w szczególności koszty ubezpieczeń, koszty związane z ustanowieniem zabezpieczenia pożyczki, koszty pozyskiwania informacji dotyczących biorącego pożyczkę, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do zawarcia umowy
- z wyłączeniem opłat notarialnych oraz danin o charakterze publicznoprawnym, które strony są zobowiązane ponieść w związku z zawarciem umowy.
Jeżeli dającego pożyczkę reprezentuje przy zawarciu umowy agent lub inna osoba, za której pośrednictwem dający pożyczkę zawiera umowę lub przy której pomocy wykonuje swoje zobowiązanie, do pozaodsetkowych kosztów związanych z zawarciem umowy pożyczki wlicza się również wynagrodzenie agenta lub tej osoby, o ile ponosi je biorący pożyczkę.
Jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej, w umowie pożyczki pieniężnej zawieranej z osobą fizyczną i niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby łączna wysokość pozaodsetkowych kosztów nie może przekraczać maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów określonej wzorem:
MPK = K × n/R × 20%
w którym poszczególne symbole oznaczają:
MPK - maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów,
K - całkowitą kwotę pożyczki, rozumianą jako suma wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących współfinansowanych kosztów pożyczki, które dający pożyczkę wydaje biorącemu pożyczkę na podstawie umowy,
n - okres spłaty wyrażony w dniach, licząc od dnia wydania przedmiotu pożyczki,
R - liczbę dni w roku.
Pozaodsetkowe koszty w całym okresie spłaty pożyczki nie mogą być wyższe od 25% całkowitej kwoty pożyczki. Jeżeli pozaodsetkowe koszty przekraczają maksymalną wysokość, należą się pozaodsetkowe koszty w maksymalnej wysokości.
Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego.
Analogiczna regulacja dotycząca kosztów pozaodsetkowych znajduje się w ustawie o kredycie konsumenckim (zob. art. 36a KredytKonsU).
Przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Umową o kredyt konsumencki jest m.in. umowa pożyczki.
Ustawodawca rozróżnia przy tym umowy z okresem spłaty krótszym niż 30 dni oraz wynoszącym co najmniej 30 dni. Warto też zauważyć, że wspomniana ustawa nieco inaczej definiuje koszty pozaodsetkowe kredytu konsumenckiego.
Ważne
Jedną z podstawowych różnic pomiędzy kredytem a pożyczką jest ta, że przedmiotem pożyczki mogą być zarówno pieniądze, jak i rzeczy. Założeniem kredytu natomiast jest przekazanie do dyspozycji kredytobiorcy wyłącznie środków pieniężnych. Ponadto pożyczka może być nieodpłatna, podczas gdy umowa kredytu jest umową odpłatną.
Jednym z celów ustawy o kredycie konsumenckim jest ochrona interesu osób biorących pożyczkę. Dlatego też przepisów art. 720[2]-720[5] k.c. nie stosuje się do umowy pożyczki pieniężnej udzielanej przez instytucję pożyczkową na podstawie przepisów ustawy o kredycie konsumenckim.
Maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu dla kredytów o okresie spłaty nie krótszym niż 30 dni oblicza się według wzoru:
MPKK = (K × 10%) + (K × n/R × 10%)
w którym poszczególne symbole oznaczają:
MPKK - maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu,
K - całkowitą kwotę kredytu,
n - okres spłaty wyrażony w dniach,
R - liczbę dni w roku.
Maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu dla kredytów o okresie spłaty krótszym niż 30 dni oblicza się według wzoru:
MPKK = K x 5%
w którym poszczególne symbole oznaczają:
MPKK - maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu,
K - całkowitą kwotę kredytu.
W umowie o kredyt konsumencki pozaodsetkowe koszty kredytu nie mogą być wyższe od 45% całkowitej kwoty kredytu.
W przypadku, gdy biorącym pożyczkę jest osoba fizyczna, która zawiera umowę w celu niezwiązanym bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową, przed zawarciem umowy dający pożyczkę ma obowiązek poinformować go w sposób jednoznaczny i zrozumiały o łącznej wysokości pozaodsetkowych kosztów, wysokości odsetek oraz kwocie należnej z tytułu odsetek, którą jest on zobowiązany zapłacić w związku z zawarciem umowy.
W przypadku spłaty pożyczki przez osobę fizyczną zawierającą umowę w celu niezwiązanym bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową przed terminem określonym w umowie, nie można żądać odsetek za okres pozostały do zakończenia okresu, na który zgodnie z umową została udzielona pożyczka.
Ponadto w takim przypadku poniesione pozaodsetkowe koszty ulegają obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby biorący pożyczkę poniósł je przed tą spłatą.
_____________________________________
Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.
PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy
Odwiedź nasz Sklep, polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze
Wniosek o dodatek węglowy krok po kroku
2022-08-06 15:18
Opodatkowanie darowizn nabytych w najbliższej rodzinie
2023-12-16 10:00
Fiskus wysyła listy behawioralne
2024-03-04 18:14
Dozwolona samopomoc przy naruszeniu posiadania
2023-07-21 11:10
