Powołana przez Ministra Sprawiedliwości Komisja Kodyfikacyjna Ustroju Sądów Powszechnych i Prokuratury zajmie się problemem opłat za egzamin do KSSiP.
Konkurs na aplikację sędziowską i prokuratorską składa się z dwóch etapów:
- testu sprawdzającego wiedzę z poszczególnych dziedzin prawa;
- pracy pisemnej sprawdzającej umiejętności dokonywania wykładni i stosowania prawa, stosowania argumentacji prawniczej oraz kwalifikowania stanów faktycznych do zakresów właściwych norm prawnych.
Opłata za egzamin wstępny uiszczana jest natomiast w tej samej wysokości, niezależnie od tego, w ilu częściach egzaminu kandydat wziął udział. Od 2015 roku wynosi ona maksymalnie równowartość 50% minimalnego wynagrodzenia. Jak wskazuje Rzecznik Praw Obywatelskich, dotychczasowe doświadczenia pokazują jednak, że zdecydowana większość kandydatów nie przechodzi do drugiego etapu, a mimo to wszyscy uiszczają jedną opłatę - w pełnej wysokości.
Sposób, w jaki ustalana jest opłata za egzamin wstępny na aplikację sędziowską i prokuratorską sprawia przy tym, że opłata ta systematycznie rośnie, nawet wówczas, gdy faktyczny koszt przeprowadzenia egzaminu nie uległ zmianie. Biorąc pod uwagę dane z lat 2015 - 2023, stawka opłaty za egzamin wstępny na aplikacje KSSiP wynosiła odpowiednio:
- 875 zł (2015 r.) ,
- 925 zł (2016 r.) ,
- 1 000 zł (2017 r.) ,
- 1 050 zł (2018 r.) ,
- 1 125 zł (2019 r.),
- 1 300 zł (2020 r.),
- 1 400 zł (2021 r.),
- 1 505 zł (2022 r.),
- 1 800 zł (2023 r.).
W konsekwencji od lat opłata za egzamin wstępny systematycznie rośnie i - jak wskazuje RPO - w związku z podniesieniem płacy minimalnej od 1 lipca 2024 do 4300 zł, opłata ta przekroczy kwotę 2000 zł, co jest szczególnie uciążliwa dla młodych prawników, którzy na początku kariery mają niskie dochody albo nie mają ich wcale. Tym samym, w ocenie Rzecznika, wpływa to negatywnie na możliwość realizacji prawa dostępu do służby publicznej, określonego w art. 60 Konstytucji.
Należy także podkreślić, że samo uiszczenie opłaty za udział w konkursie nie skutkuje powstaniem po stronie komisji konkursowej absolutnego obowiązku zapewnienia kandydatowi udziału w naborze, co potwierdza chociażby treść regulacji ujętej w § 16 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 marca 2018 r. w sprawie przeprowadzania naboru na aplikację sędziowską i aplikację prokuratorską dotyczącej wykluczenia kandydata z udziału w konkursie. Dodatkowo nawet niezawinione spóźnienie kandydata, związane przykładowo z wypadkiem komunikacyjnym bądź nagłą chorobą, które uniemożliwiło mu rejestrację w wyznaczonych godzinach, nie stanowi przesłanki do zwrotu przedmiotowej opłaty, gdyż – zgodnie z § 13 ust. 4 rozporządzenia - przyczyna niezgłoszenia się kandydata do rejestracji w wyznaczonych godzinach jest irrelewantna. Jak wskazuje resort sprawiedliwości, celem tych regulacji jest bowiem z jednej strony zapewnienie niezakłóconego rozpoczęcia i przeprowadzenia konkursu, a z drugiej - zapobieżenie pokrywania ze środków publicznych kosztów poniesionych na zapewnienie uczestnictwa w konkursie takich kandydatów, którzy od udziału w konkursie odstępują po upływie wyznaczonego terminu, a zatem w sytuacji, gdy ich udział w konkursie został już przez KSSiP zabezpieczony i de facto sfinansowany.
Powyższe pokazuje, że na gruncie aktualnie obowiązujących przepisów nie jest możliwe zróżnicowanie zasad uiszczania i zwrotu opłaty za udział w naborze na aplikację sędziowską i aplikację prokuratorską wobec kandydatów, którzy nie zostali dopuszczeni do drugiego etapu konkursu. Jedynie w przypadku złożenia przez kandydata, nie później niż na 21 dni przed terminem pierwszego etapu konkursu, pisemnego oświadczenia o odstąpieniu od udziału w konkursie, Dyrektor Krajowej Szkoły, na wniosek kandydata, zwraca 2/3 uiszczonej opłaty (art. 21 ust. 3 ustawy o KSSiP).
>>Czytam więcej artykułów w: Aplikacja
W oficjalnym stanowisku resort sprawiedliwości wskazuje, że środki pozyskiwane z opłat wnoszonych przez kandydatów za udział w konkursie, przeznaczane są co do zasady na pokrycie kosztów organizacji naboru, a przychody z tego tytułu determinowane są liczbą kandydatów zgłaszających się do konkursu, którą można jedynie w przybliżeniu zakładać. Kwestia ta ma - zdaniem MS - kluczowe znaczenie w kontekście zauważalnej tendencji zmniejszającej się od 2020 r. liczby zgłoszeń do konkursu (1602, 1445 i 1291 - odpowiednio w latach 2021, 2022 i 2023 r.), przy stale rosnących kosztach organizacji naboru na tak dużą skalę (np. najem sal, zużycie energii elektrycznej).
Resort podkreśla również, że wysoki standard organizacyjny musi być zapewniony niezależnie od liczby kandydatów, którzy faktycznie przystąpią do konkursu, a środki pozyskiwane z opłat wnoszonych przez kandydatów za udział w konkursie przeznaczane są na pokrycie kosztów organizacji naboru, takich jak m.in. koszty: transportu, ubezpieczenia uczestników konkursu, zakupu artykułów biurowych i artykułów spożywczych itp. W okresie pandemii środki te były przeznaczane również na zakup maseczek ochronnych, rękawiczek jednorazowych, przyłbic oraz innych niezbędnych środków mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa uczestników konkursu. Przyznawana KSSiP dotacja podmiotowa nie obejmuje bowiem środków, które służyłyby pokryciu związanych z naborem kosztów. Zatem w opinii resortu, określona w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 października 2015 r. wysokość opłaty za udział w konkursie na aplikację sędziowską i prokuratorską służy rzetelnej realizacji zadań nałożonych na KSSiP.
Jednocześnie poinformowano także, że postulaty związane ze zróżnicowaniem wysokości opłaty za udział w konkursie będą rozpatrywane w toku dalszych prac analityczno-koncepcyjnych dotyczących funkcjonowania KSSiP oraz zostaną wykorzystane w ramach sprawowanego przez Ministra Sprawiedliwości na podstawie ustawy o KSSiP nadzoru nad tą instytucją.
W oficjalnym stanowisku resort wskazał również ramowo, które postulaty mogą zostać uwzględnione. W opinii Ministerstwa, wprowadzenie postulowanych zmian nie jest wykluczone, jednakże po dokonaniu pewnych modyfikacji. Tym samym resort nie wyklucza zróżnicowania opłat za udział w konkursie na aplikacje KSSiP.
Negatywnie odniesiono się natomiast do kwestii wprowadzenia możliwości zaliczenia części opłaty na poczet kolejnych konkursów - tak ze względów organizacyjnych (nabór jest zarządzany przez Ministra Sprawiedliwości w zależności od potrzeb kadrowych sądów i prokuratury, a kandydaci mają nieograniczoną możliwość przystępowania do konkursu w kolejnych latach, co nie przesądza, że będą przystępować do niego rok po roku), jak i finansowo-księgowych wiążących się z koniecznością zamknięcia roku budżetowego. Równie negatywnie resort ocenił propozycję wprowadzenia możliwości uiszczania przez kandydata „drugiej” części opłaty dopiero po zakwalifikowaniu go do drugiego etapu konkursu. Uzasadniono to brzmieniem art. 17 ust. 4 pkt 3 ustawy o KSSiP oraz faktem, że nieuiszczenie opłaty stanowi brak formalny zgłoszenia skutkujący wezwaniem kandydata do jego uzupełnienia w trybie § 7 ust. 2 rozporządzenia, a pomiędzy etapami konkursu upływa średnio 20 dni, stąd realizacja tego postulatu skutkowałaby niemożnością ogłoszenia przez Dyrektora KSSiP listy kandydatów zakwalifikowanych do drugiego etapu konkursu w terminie wynikającym z § 22 rozporządzenia. W konsekwencji - w ocenie MS - dla uwzględnienia tego postulatu należałoby dokonać zmian w przepisach regulujących poszczególne etapy konkursu, prowadzących do niepożądanego wydłużenia przebiegu naboru, a tym samym oddalających w czasie rozpoczęcie aplikacji przez ubiegających się o przyjęcie na nią kandydatów.
Reasumując, w ramach prac powołanej przez ministra Komisji Kodyfikacyjnej Ustroju Sądów Powszechnych i Prokuratury zostaną przedstawione analizy koncepcyjne w zakresie ewentualnych modyfikacji przepisów dotyczących w szczególności:
- zwrotu kandydatom części uiszczonej uprzednio w pełnej wysokości opłaty - w sytuacji niezakwalifikowania się do drugiego etapu konkursu lub egzaminu;
- możliwości ustalenia mniejszej niż maksymalna wysokości opłaty za udział w konkursie na aplikację sędziowską i prokuratorską.
>> Zobacz też: Jak odnieść sukces na egzaminie?[autopromocja]
W 2024 roku nabór na aplikację sędziowską i na aplikację prokuratorską zostanie przeprowadzony 31 października 2024 r. (test sprawdzający wiedzę z poszczególnych dziedzin prawa) oraz 20 listopada 2024 r. (praca pisemna weryfikująca umiejętności dokonywania wykładni i stosowania prawa, stosowania argumentacji prawniczej oraz kwalifikowania stanów faktycznych do zakresów właściwych norm prawnych). Opłata za udział w konkursie wyniesie 2150 zł.
Źródło:
- Pismo RPO z dnia 3.6.2024 r., VII.511.66.2019.JRO
- Odpowiedź MS z dnia 5.7.2024 r., DKO-VI.053.2.2024
>>Czytam więcej artykułów w: Egzaminy prawnicze
_____________________________________
Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.
PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy
Odwiedź nasz Sklep, polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze
Egzamin sędziowski w 2023 roku
2023-01-23 09:00
Egzamin sędziowski 2024: Zakończyła się część pisemna
2024-04-10 19:40
232. rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja
2023-05-03 12:00
Test powtórkowy dla studentów i aplikantów – czynności prawne
2024-02-05 00:05
Tydzień Prawa Pracy - test obowiązki stron umowy o pracę
2023-05-13 10:00
Konkurs na stanowisko asystenta sędziego - test z odpowiedziami
2022-12-18 10:00
