Pozbawienie praw publicznych w orzecznictwie sądowym

Redakcja
2024-04-15 22:25
Komentarze (0)

Kodeks karny zawiera szeroki katalog środków karnych. W przeciwieństwie do kar środki karne spełniają przede wszystkim funkcję prewencyjną oraz wychowawczą. Pozbawienie praw publicznych należy jednak do najsurowszych środków karnych.

Pozbawienie praw publicznych – treść środka karnego

Polska ustawa karna zawiera odrębne wyliczenie kar kryminalnych oraz środków karnych. W przeciwieństwie do kar środki karne spełniają przede wszystkim funkcję prewencyjną oraz wychowawczą. Niektóre z nich, jak w przypadku pozbawienia praw publicznych, mają jednak także znaczenie represyjne. Katalog środków karnych został przez prawodawcę zawarty w art. 39 k.k. Katalog ten otwiera pozbawienie praw publicznych. Szczegółowa regulacja dotycząca najsurowszego środka karnego zawarta została w art. 40 k.k.

Stosownie do art. 40 § 1 k.k. pozbawienie praw publicznych obejmuje utratę czynnego i biernego prawa wyborczego do organu władzy publicznej, organu samorządu zawodowego lub gospodarczego, utratę prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości oraz do pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego lub zawodowego, jak również utratę posiadanego stopnia wojskowego i powrót do stopnia szeregowego. Pozbawienie praw publicznych obejmuje ponadto utratę orderów, odznaczeń i tytułów honorowych (np. tytułu doktora honoris causa) oraz utratę zdolności do ich uzyskania w okresie trwania pozbawienia praw. Należy zaznaczyć, że ten środek karny nie powoduje utraty tytułów naukowych i zawodowych.

Pozbawienie praw publicznych – przesłanki orzekania

Środek karny w postaci pozbawienia praw publicznych orzeka się na czas od roku do lat 10 (zob. art. 43 § 1 k.k.). Artykuł 40 k.k. wskazuje dwa przypadki, w których orzeczenie tego środka karnego może mieć miejsce fakultatywnie, jak też jeden przypadek, w którym orzeczenie pozbawienia praw publicznych następuje obligatoryjnie. Po pierwsze, sąd może orzec pozbawienie praw publicznych w razie skazania na karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 za przestępstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie. Rozwinięcie tego pojęcia nastąpi w dalszej części artykułu.

Po drugie, sąd może orzec ten środek karny w razie skazania za przestępstwa określone w art. 228 § 1 i 3-6, art. 229 § 1 i 3-5, art. 230 § 1, art. 230a § 1, art. 250a § 1 i 2, art. 271 § 3, art. 296a § 1, 2 i 4, art. 305 § 1-4 oraz art. 306b k.k. Chodzi m.in. o przestępstwo przekupstwa, sprzedajności, płatnej protekcji czy fałszu intelektualnego.

Po trzecie, sąd orzeka (obligatoryjnie) pozbawienie praw publicznych w razie skazania za przestępstwo określone w art. 130 § 1-5 lub 7-9 k.k, a więc za przestępstwo szpiegostwa w wielu jego odmianach.

Przesłanka "motywacji zasługującej na szczególne potępienie"

W orzecznictwie przyjmuje się, że motywacja zasługująca na szczególne potępienie oznacza motywację jaskrawo naganną, wywołującą w społeczeństwie silne reakcje repulsywne - oburzenie, potępienie, gniew. Ustawa nie zawiera katalogu okoliczności nakazujących uznanie danego zachowania za motywację zasługującą na szczególne potępienie. Kwestia ta podlega ocenie sądu orzekającego przez pryzmat okoliczności konkretnej sprawy. W praktyce przyjmuje się, że nie zalicza się do nich ani tych elementów, które wchodzą w skład znamion typu przestępstwa, ani nawet tych, które podlegając stopniowaniu, mogą mieć wpływ na zaostrzenie wymiaru kary. Będzie to więc motyw towarzyszący realizacji znamion przestępstwa, ale pozostający poza ich zakresem (zob. wyr. SA w Białymstoku z 5.6.2014 r., II AKa 97/14, https://orzeczenia.bialystok.sa.gov.pl oraz powołane tam orzecznictwo i literaturę).

W judykaturze znaleźć można szereg przykładów działania sprawcy zasługującego na szczególne potępienie. Między innymi działaniem takim jest działanie kierowane celem osiągnięcia zysku (zob. wyr. SA w Szczecinie z 20.10.2016 r., II AKa 119/16, https://orzeczenia.szczecin.sa.gov.pl). W 2016 r. Sąd Apelacyjny w Białymstoku wskazał, że na szczególne potępienie zasługuje zemsta za odmowne rozpatrzenie wniosku w urzędzie (zob. wyr. SA w Łodzi z 20.10.2016 r., II AKa 169/16, https://orzeczenia.lodz.sa.gov.pl).

___________________________________________________

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.

PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy

Odwiedź nasz Sklep, polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze