Senat proponuje zmiany w Kodeksie wyborczym

• Redakcja
• 2023-05-12 13:45
• Komentarze (0)

Senat zdecydował o wniesieniu do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks wyborczy. Chodzi o zagwarantowanie obywatelom czynnego prawa wyborczego.

Senat przyjmuje uchwałę o wniesieniu inicjatywy ustawodawczej do Sejmu w sprawie nowelizacji ustawy Kodeks wyborczy

W ostatnim dniu obrad, 11 maja, Senat zdecydował o wniesieniu do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy. Senacki projekt ma usunąć kontrowersyjny przepis art. 230  § 2 Kodeksu wyborczego, który umożliwia uznanie głosowania obywateli za niebyłe. Obecnie, zgodnie z przepisem § 2 w art. 230 kodeksu wyborczego, jeżeli właściwa okręgowa komisja wyborcza nie uzyska wyników głosowania w obwodach głosowania za granicą lub na polskich statkach w ciągu 24 godzin od zakończenia głosowania, to głosowanie w tych obwodach uważa się za niebyłe. Oznacza to, że komisje wyborcze za granicą powinny dostarczyć protokół z głosowania do Polski w ciągu 24 godzin od zakończenia głosowania.

Senat RP zajął się projektem ustawy na posiedzeniu, które odbyło się w dniach 10-11 maja 2023 r. Z wnioskiem o podjęcie postępowania w sprawie inicjatywy ustawodawczej dotyczącej zmian w Kodeksie wyborczym wystąpiła grupa senatorów, na skutek pisma Rzecznika Praw Obywatelskich wskazującego na opisany problem.

Pierwotny projekt senacki zakładał całkowite wykreślenie ograniczenia czasowego liczenia głosów w komisjach obwodowych za granicą w wyborach do Sejmu RP. Jednak w trakcie drugiego czytania senatorzy zgłosili poprawki wydłużające - zamiast skreślenia - czas na policzenie głosów przez komisje oraz rozszerzyli zakres zmiany na wszystkie procedury wyborcze. Ostatecznie więc Senat RP przegłosował zmiany, które wydłużają czas na liczenie i przekazanie głosów oddanych w obwodowych komisjach wyborczych za granicą lub na polskich statkach morskich z 24 do 48 godzin. Zmiana ta dotyczy zarówno wyborów do Sejmu RP, jak i do Senatu RP, do Parlamentu Europejskiego i Prezydenta RP.

PKW uważa przepis za racjonalny, prawnicy mają wątpliwości konstytucyjne

O ile zdaniem Państwowej Komisji Wyborczej wskazany przepis art  230 § 2 Kodeksu wyborczego jest racjonalny, o tyle w ocenie prawników regulacja ta może pozbawiać część obywateli podstawowego prawa rangi konstytucyjnej, jakim jest czynne prawo wyborcze. Jak wskazuje Rzecznik Praw Obywatelskich,  takie rozwiązanie narusza istotę prawa wyborczego oraz uzależnia ważność i skuteczność głosu od okoliczności, które są niezależne od obywatela i wiążą się ze sprawnością działania administracji wyborczej.

W toku senackich prac legislacyjnych nad projektem ustawy, głos na posiedzeniu plenarnym Senatu 10 maja 2023 r. zabrał zastępca RPO. W swym wystąpieniu podkreślił, że inicjatywa dotyczy prawa o fundamentalnym znaczeniu dla legitymizacji ustroju politycznego i dla integralności demokratycznego procesu wyborczego, a mianowicie poszanowania czynnego prawa wyborczego w procedurze ustalania wyniku wyborów. Przypomniał, że przepis, którego uchylenie jest rozważane, przewiduje konstrukcję głosowania niebyłego oraz głosów niebyłych. Dodał przy tym, że "w demokratycznym państwie prawnym opartym na zasadzie suwerenności narodu nie powinno dochodzić do sytuacji, w której głosy wyborców prosto z urny wyborczej trafiają do kosza na śmieci".

Paradoks nowego Kodeksu wyborczego i utrudnienia wyborcze za granicą

Niewątplwie obowiązujący dziś art. 230 Kodeksu wyborczego prowadzi do niepokojącego zjawiska. Otóż jak słusznie zauważa Zastępca RPO, dochodzi tutaj do pewnego paradoksu, bowiem ustalenie wyniku głosowania w obwodach zagranicznych w terminie będzie tym bardziej utrudnione, im więcej głosów zostanie oddanych w danym obwodzie. Zatem "im bardziej rozgorzeje żywioł demokracji w danym obwodzie, tym większa szansa, że wszystkie te wysiłki spełzną na niczym" - podsumował ZRPO.

Rzecznik mówił również, że w obecnym stanie prawnym zrównano - mogące wpłynąć na sprawność liczenia głosów - sytuacje nadzwyczajne, jak np. kataklizmy, ataki terrorystyczne, zamachy stanu, trzęsienia ziemi, z okolicznościami wskazującymi na niesprawność działania aparatu wyborczego. Zaznaczył przy tym, że przy obecnych zasadach liczenia głosów ta niesprawność nie musi wynikać ze złej woli czy też nieudolności osób zasiadających w komisji, może być po prostu efektem wysokiej frekwencji wyborczej w danym obwodzie.

Należy również mieć na uwadze, że już sama organizacja głosowania za granicą jest bardziej skomplikowana niż w przypadku głosowania krajowego. Jak wskazał ZRPO, właściwie po każdych wyborach do biura Rzecznika wpływa znaczna liczba skarg związanych z przebiegiem głosowania w obwodach zagranicznych - nie tylko korespondencyjnego, ale także osobistego, co świadczy o tym, że w przypadku obwodów zagranicznych liczba trudności organizacyjno-technicznych jest znacznie większa niż w przypadku obwodów w kraju.

Czytam też: Głosy oddane za granicą z krótkim terminem ważności

Czynne prawo wyborcze

Zgodnie z Konstytucją RP, obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania ukończy 18 lat. Prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania nie przysługuje jedynie osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.

W art. 62 Konstytucji RP wskazano enumeratywnie katalog przesłanek (pozytywnych i negatywnych) czynnego prawa wyborczego. Prawo do głosowania ma obywatel polski, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat. Jest to granica tzw. czynnego prawa wyborczego, czyli prawa wybierania. Prawo to nie przysługuje jedynie osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych. 

Konstytucja RP nie przewiduje więc sytuacji, by głos ważnie oddany mógł być uznany za niebyły. Zatem inicjatywna Senatu, która być może nieznacznie wydłuży czas ustalenia wyników (48h), ale zagwarantuje pełne poszanowanie praw wyborczych zasługuje na pozytywną ocenę. Przyjętym przez Senat projektem ustawy o zmianie Kodeksu wyborczego zajmie się teraz Sejm.

Źródło:

- Informacja dot. 62. posiedzenia Senatu, https://www.senat.gov.pl/aktualnoscilista/legislacja/art,15529,62-posiedzenie-senatu-drugi-dzien.html 

- komunikat RPO, https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/inicjatywa-rpo-senat-nowelizacja-kodeks-wyborczy-zrpo-wojciech-brzozowski

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.