SN: Pożytki cywilne a podział quoad usum składnika majątku wspólnego

Źródło grafiki: https://pixabay.com/photos/verdict-judge-judge-hammer-3667391/

Redakcja
2025-07-20 11:00
Komentarze (0)

SN wydał wyrok w sprawie, której przedmiotem była rzecz stanowiąca przedmiot współwłasności małżonków i co do której zawarto umowę o podział rzeczy do korzystania (quoad usum) z osobą trzecią.

Stan faktyczny sprawy

Przedmiotem sporu między stronami były pożytki cywilne, które pozwany pobierał z tytułu najmu rzeczy stanowiącej przedmiot współwłasności pozwanego oraz powódki i jej ówczesnego męża.

Źródłem sporu między stronami było zawarcie przez męża powódki, z którym pozostawała ona wówczas w ustroju wspólności ustawowej, umowy o podział rzeczy do korzystania (quoad usum) z pozwanym, czyli drugim spośród współwłaścicieli. Zgodnie z porozumieniem wspólną nieruchomość (prawo użytkowania wieczystego zabudowanej nieruchomości) podzielono na dwie części, przy czym wszystkie pożytki z jednej z tych części miały przypadać pozwanemu. Powódka nie wiedziała o zawarciu tego porozumienia i nie wyraziła na nie zgody. Pozwany tę część nieruchomości, która przypadała mu zgodnie z umową, wynajmował innemu podmiotowi i pobierał z tego tytułu czynsz. Przedmiotem sporu była zapłata przez pozwanego na rzecz powódki odpowiedniej części pobranego czynszu, przypadającej na powódkę jako współwłaścicielkę nieruchomości.

Sąd drugiej instancji ocenił, że umowa o podział rzeczy do korzystania nie wiązała powódki, wobec czego miała ona do pozwanego, który pobrał czynsz najmu nieruchomości, roszczenie o zwrot części pożytków przypadających na powódkę jako współwłaścicielkę.

Wyrok SN

Wyrokiem z 27 marca 2025 r. Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim, którym uwzględniono apelację powódki w sprawie o zapłatę. W uzasadnieniu wyroku wyjaśniono, że w sprawie należało rozważyć z jednej strony relacje majątkowe między małżonkami, a z drugiej – stosunki między współuprawnionymi do tej samej rzeczy.

Odnośnie do pierwszego ze wspomnianych aspektów oceny prawnej wskazano, że zgodnie z art. 36 § 2 zd. 1 k.r.o. mąż powódki mógł samodzielnie zawrzeć umowę o podział rzeczy do korzystania, jednak wyłącznie przy zachowaniu wymagań z art. 37 § 1 pkt 1 k.r.o. Zawarta przez niego umowa prowadziła bowiem do oddania (części) nieruchomości do używania i pobierania z niej pożytków. Bez znaczenia dla oceny tej kwestii pozostaje art. 36 § 3 k.r.o., gdyż przepis ten nie modyfikuje zakresu czynności, które wymagają zgody współmałżonka, lecz wprowadza jedynie modyfikację zasad zarządu wynikających z art. 36 § 2 zd. 1 k.r.o. W konsekwencji, wobec tego, że powódka – po uzyskaniu informacji o zawarcie przez męża spornej umowy – odmówiła wyrażenia zgody na dokonanie tej czynności prawnej, umowa, pierwotnie dotknięta sankcją bezskuteczności zawieszonej, stała się nieważna.

Odnośnie do kwestii relacji między współwłaścicielami wskazano z kolei, że do zawarcia umowy o podział rzeczy do korzystania konieczna jest jednomyślność współwłaścicieli. Jak zauważył SN, w kwestii uznania umowy o podział rzeczy quoad usum za czynność zarządu rzeczą wspólną reprezentowane są różne stanowiska: zaliczające zawarcie tej umowy do czynności zarządu, jak również uznające, że podział do korzystania nie jest czynnością zarządu. W każdym z tych poglądów jednolicie przyjmuje się jednak, że do zawarcia tej umowy konieczna jest jednomyślność współwłaścicieli. Stanowisko to - zdaniem SN - jest trafne. Ustawowy, uregulowany w art. 206 k.c. model posiadania rzeczy i korzystania z niej jest bowiem taki, że każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do jej współposiadania i współkorzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli. Rzecz jest zatem przedmiotem współposiadania i korzystania – jako całość, a nie stosownie do wielkości udziałów. Reorganizacja modelu przyjętego w art. 206 k.c., jako wpływająca na sytuację „każdego ze współwłaścicieli” w relacji do współwłaścicieli „pozostałych”, wymaga więc jednomyślności.

Źródło:

Wyrok SN z dnia 27 marca 2025 r. z uzasadnieniem (sygn. akt II CSKP 329/23)

___________________________________________________

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.

PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy

Polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze oraz Instagramie