SN: Rodzicom dorosłego dziecka ubezwłasnowolnionego całkowicie nie przysługuje prawo ustalenia kontaktów

Redakcja
2024-02-25 15:20
Komentarze (0)

Po raz kolejny w dyskusji publicznej powrócił temat luki prawnej, uniemożliwiającej rodzicom dorosłego, lecz ubezwłasnowolnionego całkowicie dziecka żądanie rozstrzygnięcia przez sąd kontaktów z tym dzieckiem w sytuacji, gdy opiekun prawny je utrudnia bądź uniemożliwia.

Ustalenie kontaktów z dzieckiem

Zgodnie z art 113 KRO, niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Kontakty te obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej. Zgodnie zaś z art. 113(1) KRO, jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego z nich rodzice określają wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia; w braku porozumienia rozstrzyga sąd opiekuńczy. Nie budzi wątpliwości, że przepis ten odwołuje się do uprawnień rodzica względem dziecka małoletniego, czyli - co do zasady - dziecka poniżej 18. roku życia.

Ubezwłasnowolnienie a kontakty dzieckiem

Problem pojawia się w sytuacji, gdy dzieckiem jest osoba dorosła, jednak ubezwłasnowolniona całkowicie. Kwestię tę rozważał również SN, między innymi w uchwale z dnia 17 maja 2018 roku (III CZP 11/18). Sąd Najwyższy wskazał, że przepisy KRO dotyczące ustalenia kontaktów odnoszą się jedynie do małoletnich dzieci i nie ma podstaw do stosowania ich w sytuacji dorosłych, nawet pozostających pod pieczą opiekuna wobec ubezwłasnowolnienia całkowitego z powodu niepełnosprawności umysłowej. Pojęcie "dziecko" - jak podkreśla SN - zarówno w regulacjach krajowych, jak i w aktach prawa międzynarodowego, w tym w Konwencji ONZ o prawach dziecka z dnia 20 listopada 1989 roku, odnosi się do osoby w wieku poniżej 18 lat, zatem pojęcie to nie dotyczy dorosłej osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie, chociaż - co przyznaje wprost SN - brak zdolności do czynności prawnych w pewnym zakresie może sytuację prawną takich osób zrównywać z sytuacją prawną dziecka.

>> Zobacz też: Artykuł reklamowy z kampanią CPC dla Kancelarii (Autopromocja)

Podjęte przez SN rozważania koncentrowały się także wokół możliwości stosowania art. 113 § 1 KRO, z którego wynika, że utrzymywanie kontaktów z dzieckiem jest niezależne od władzy rodzicielskiej, jako materialnoprawnej podstawy takiego żądania. W ocenie SN nie jest to możliwe. Sytuacja osoby dorosłej ubezwłasnowolnionej całkowicie z powodu niepełnosprawności umysłowej różni się znacznie od sytuacji małoletniego dziecka. W opiece nad ubezwłasnowolnionym dorosłym wyłączony jest element wychowania, opieka trwa do śmierci takiej osoby, a zasadniczym jej celem jest reprezentowanie sfery osobistych uprawnień i interesów i troska o stan zdrowia. Opiekun ubezwłasnowolnionego dorosłego działa więc tak, jak ta osoba i musi uwzględniać – na ile to możliwe - jej wolę. Sposób sprawowania opieki nad ubezwłasnowolnionym całkowicie pozostaje pod kontrolą sądu opiekuńczego, który może wydawać następcze zarządzenia w razie stwierdzenia nieprawidłowości (art. 168 KRO), może też wydawać opiekunowi polecenia i udzielać wskazówek na przyszłość (art. 165 KRO). Przepisy te jednak nie kreują uprawnienia do domagania się uregulowania kontaktów z podopiecznym.

Uchwała SN

Sąd Najwyższy odpowiadając na pytanie:

Czy w świetle przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego rodzicom dorosłego dziecka, które jest ubezwłasnowolnione całkowicie z powodu niepełnosprawności umysłowej i dla którego ustanowiono opiekuna niebędącego rodzicem, przysługuje roszczenie o uregulowanie kontaktów z tym dzieckiem?

uznał, że:

Rodzicom dorosłego dziecka, które jest ubezwłasnowolnione całkowicie z powodu niepełnosprawności umysłowej i dla którego ustanowiono opiekuna, nie przysługuje uprawnienie do żądania rozstrzygnięcia przez sąd opiekuńczy o sposobie utrzymywania kontaktów z tym dzieckiem.

W efekcie SN potwierdził, że w obowiązujących przepisach brak jest środków prawnych, za pomocą których osoby bliskie mogą uzyskać sądowe określenie kontaktów z ubezwłasnowolnionym całkowicie w sytuacji, gdy opiekun prawny utrudnia bądź uniemożliwia takie kontakty.

Źródło:

- uchwała SN z 17 maja 2018 r., III CZP 11/18.

___________________________________________________

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.

PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy

Odwiedź nasz Sklep, polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze