Źródło grafiki: https://pixabay.com/photos/gavel-auction-law-hammer-symbol-2492011/
Celem klauzuli porządku publicznego nie jest korekta zwykłych błędów obciążających orzeczenia sądów polubownych, lecz eliminacja najpoważniejszych zagrożeń dla fundamentalnych zasad porządku prawnego - ocenił SN.
W świetle ustalonego stanu faktycznego, powodowie – dwie osoby prawne i jedna osoba fizyczna – wystąpili do sądu polubownego o zasądzenie od pozwanej gminy kwoty ponad 71 mln zł. Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej uwzględnił to żądanie w części, a w pozostałym zakresie powództwo oddalił. Następnie pozwana wniosła do Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego, zaskarżając w części to orzeczenie, a Sąd Apelacyjny uchylił orzeczenie SAKIG co do kwoty przekraczającej nieznacznie 3 mln zł, natomiast w pozostałym zakresie oddalił skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego.
Obie strony wniosły skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego. Pozwana podnosiła m.in., że w sprawie doszło do orzeczenia ponad żądanie pozwu, gdyż powodowie powiązali części składowe dochodzonej przez nich sumy z konkretnymi podstawami faktycznymi i prawnymi, a sąd polubowny dokonał „przeszeregowania" należnych im kwot tak, że choć ostatecznie zasądzona suma mieściła się w globalnie ujętym żądaniu pozwu, to w ramach poszczególnych tytułów doszło do zasądzenia kwot wyższych od żądanych. Z kolei powodowie kwestionowali wyrażone przez Sąd Apelacyjny zapatrywanie, że w sprawie doszło do naruszenia zasady pacta sunt servanda, a w konsekwencji – że uchylenia wyroku SAKIG w tej części wymagała klauzula porządku publicznego. Sąd ten przyjął bowiem, że do naruszenia wspomnianej zasady doszło wskutek błędnej wykładni postanowień umowy stron w zakresie reżimu rozliczeń mającego mieć zastosowanie po odstąpieniu przez powodów od umowy o roboty budowlane.
W wyroku z 5 czerwca 2025 r. Sąd Najwyższy wypowiedział się na temat zawartego w art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. pojęcia sprzeczności wyroku sądu polubownego z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (tzw. klauzuli porządku publicznego). Ponadto oddalił skargę kasacyjną pozwanej gminy oraz uwzględnił skargę powodów i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu we Wrocławiu do ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu orzeczenia Sąd Najwyższy wyjaśnił, że stosowanie klauzuli porządku publicznego w ramach kontroli wyroków sądów polubownych nie sprowadza się do ustalenia zamkniętego katalogu „podstawowych zasad porządku prawnego", a następnie oceny tego, czy zaskarżone orzeczenie lub prowadzące do jego wydania postępowanie narusza w jakimkolwiek stopniu którąś z tak ustalonych zasad. Przeciwnie, przedmiotem badania wywołanego skargą z art. 1205 § 1 k.p.c. powinno być to, czy ostateczny rezultat (treść wyroku sądu polubownego) narusza podstawowe zasady porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Z kolei sama obiektywna nieprawidłowość wyroku sądu polubownego nie prowadzi automatycznie do konieczności jego uchylenia. Skarga o uchylenie orzeczenia sądu polubownego nie stanowi bowiem odpowiednika apelacji, a celem klauzuli porządku publicznego nie jest korekta zwykłych błędów obciążających orzeczenia sądów polubownych, lecz eliminacja najpoważniejszych zagrożeń dla fundamentalnych zasad porządku prawnego.
W konsekwencji uznano, że skarga kasacyjna pozwanej gminy podlegała oddaleniu. Sąd Apelacyjny wyraźnie wskazał bowiem, że – w kwestionowanym przez pozwaną zakresie – ostatecznie powodom zasądzone zostały kwoty, które były im obiektywnie należne. Okoliczność, że formalizm właściwy dla Kodeksu postępowania cywilnego mógłby prowadzić do odmiennego rezultatu, gdyby w sprawie orzekał sąd państwowy, nie oznacza, że zaskarżone orzeczenie narusza podstawowe zasady porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Zwrócono przy tym uwagę na zasadę suum cuique tribuere (oddać każdemu, co mu się należy) jako jedną z centralnych idei sprawiedliwości. Sąd Najwyższy podkreślił również, że zasada nieorzekania ponad żądanie nie ma bezwzględnego charakteru także w postępowaniu przed sądem państwowym, wobec czego nie można przyjąć, by każdy przypadek jej naruszenia prowadził do stanu, o którym mowa w art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c.
Jednocześnie uznano, że zachodziły podstawy do uwzględnienia skargi kasacyjnej powodów. Sąd Apelacyjny błędnie utożsamił bowiem przypadek dostrzeganej przez siebie nieprawidłowości w wykładni umowy stron z naruszeniem przez SAKIG zasady pacta sunt servanda. Wyjaśniono w związku z tym, że sama okoliczność, iż Sąd Apelacyjny nie zgadza się w tej kwestii z oceną prawną sądu polubownego, nie mogła uzasadniać uchylenia wyroku SAKIG, który dokonał własnej wykładni umowy stron i orzekał w przekonaniu, że realizuje kontraktowe zasady rozliczeń.
Rozbieżność między oceną sądu polubownego oraz Sądu Apelacyjnego nie dotyczyła zatem tego, czy strony były związane zawartą wcześniej umową (i czy zawartych kontraktów należy dotrzymywać), lecz tego, jak powinna być rozumiana sporna umowa, a w konsekwencji – jakie prawa i obowiązki stron stanowiły treść łączącego strony stosunku zobowiązaniowego. Okoliczność, że Sąd Apelacyjny był w stanie przyjąć (i w pewnym zakresie uzasadnić) odmienny pogląd na rozumienie tego kontraktu, nie podważa trafności zasadniczego stanowiska, iż w związku z kontrolą wyroku sądu polubownego rolą sądu państwowego pozostaje jedynie sprawdzenie, czy sporne orzeczenie skutkuje powstaniem stanu niemożliwego do pogodzenia z podstawowymi zasadami porządku publicznego – a nie to, czy, zdaniem Sądu Apelacyjnego, zaskarżony wyrok jest prawidłowy.
Źródło
Wyrok SN z dnia 5 czerwca 2025 r. z uzasadnieniem (sygn. akt II CSKP 357/25).
_____________________________________
Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator oraz autorzy treści nie ponoszą odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.
PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy
Polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze oraz Instagramie
>>Powrót do artykułów w: Orzecznictwo
TK: Actio Pauliana a ograniczenie prawa dostępu do sądu
2025-01-22 20:00
ETPC orzekł ws. skargi dotyczącej aborcji w Polsce
2022-11-30 12:45
SN: Pożytki cywilne a podział quoad usum składnika majątku wspólnego
2025-07-20 11:00
SN ocenił przesłanki rozwiązania umowy o użytkowanie wieczyste
2023-06-10 08:00
TK ocenił obowiązek szczepień ochronnych
2023-05-09 12:45
SN orzekł, czy wniesienie pisma przez e-PUAP wywoła skutek procesowy
2023-06-05 09:00
