SN: Skarga nadzwyczajna wymaga ostrożności

Redakcja
2024-05-08 16:48
Komentarze (0)

Urzeczywistnienie zasad sprawiedliwości społecznej polegające na ochronie interesu publicznego w postaci ochrony lasów nie może prowadzić do bezwzględnego prymatu tej wartości i całkowitego pominięcia praw i interesów konkretnej jednostki - wskazuje SN rozstrzygając sprawę o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Obszar leśny w centrum uwagi

Pismem z listopada 2011 r. Powódka wniosła pozew przeciwko Skarbowi Państwa - Państwowemu Gospodarstwu Leśnemu Lasy Państwowe Nadleśnictwo G., w którym domagała się uzgodnienia treści księgi wieczystej poprzez odłączenie i założenie nowej księgi wieczystej dla dwóch działek ewidencyjnych stanowiących obszar leśny.

Nieruchomość stanowiąca przedmiot sporu stanowiła własność M. P. (której Powódka jest spadkobierczynią jako córka). W latach 50-tych XX wieku we wsi R. przeprowadzono regulację gruntów podlegających przejęciu na rzecz Skarbu Państwa na podstawie dekretu z dnia 5 września 1947 r. o przejściu na własność Państwa mienia pozostałego po osobach przesiedlonych do Z.S.R.R. (Dz.U. 1947 Nr 59, poz. 317 i 318) oraz dekretu z dnia 27 lipca 1949 r. o przejęciu na własność Państwa nie pozostających w faktycznym władaniu właścicieli nieruchomości ziemskich, położonych w niektórych powiatach województwa białostockiego, lubelskiego, rzeszowskiego i krakowskiego (Dz.U. 1949 Nr 46, poz. 338 i 339).

Przepisy dekretu z 27 lipca 1949 r. o przejęciu na własność Skarbu Państwa nie pozostających w faktycznym władaniu właścicieli nieruchomości ziemskich (w oparciu o który wydane zostało orzeczenie Powiatowego Prezydium Rady Narodowej w G. z dnia 1 grudnia 1954 r.) nie przewidywały przejmowania z mocy prawa tych gruntów, które nie były we władaniu właścicieli, lecz dopuszczały możliwość takiego przejęcia. Zgodnie z art. 3 dekretu z 27 lipca 1949 r. o przejęciu takim orzekała powiatowa władza administracji ogólnej. Przejęcie własności tych gruntów nie następowało zatem z mocy prawa z chwilą wejścia w życie dekretu, lecz istniała jedynie możliwość przejęcia tej własności w trybie decyzji administracyjnej.

Sąd Rejonowy ustalił, że M. P. wraz z rodziną została przesiedlona. W czasie przeprowadzonej regulacji gruntów przejęto należącą do niej działkę (która następnie została podzielona na dwie działki), mimo że nie została ona wymieniona w decyzji Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w G. z dnia 1 grudnia 1954 r. w sprawie przejęcia na własność państwa nieruchomości ziemskich położonych w gromadzie R. W decyzji tej nie została wymieniona również nieruchomość będąca przedmiotem postępowania.

Sporna nieruchomość została więc przejęta na własność Skarbu Państwa, mimo że nie została wymieniona w decyzji Prezydium Powiatowej Rady Narodowej z 1954 r. w sprawie przejęcia na własność państwa nieruchomości ziemskich.

Własność nigdy nie przeszła na rzecz Skarbu Państwa

Sądy obu instancji przyznały Powódce rację uznając, że prawo własności spornych działek ewidencyjnych nigdy nie przeszło na rzecz Skarbu Państwa. Wyrokiem z dnia 13 grudnia 2012 r. Sąd Rejonowy w G. uzgodnił treść księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w ten sposób, że z księgi tej nakazał wyłączyć sporne działki oraz założyć nową księgę wieczystą, i w jej dziale II ujawnić jako właściciela Powódkę w miejsce Skarbu Państwa.

Sąd Okręgowy natomiast wskazał, że decyzja z dnia 1 grudnia 1954 r., stanowiąca podstawę wpisu prawa własności Skarbu Państwa odnośnie do spornych działek, choć nie została formalnie uchylona i jest ważna, to jednak jest nieskuteczna względem działki (obecnie działek), która nie została w tej decyzji wymieniona. W tych okolicznościach Sąd Okręgowy nie miał wątpliwości, że wpis prawa własności co do tych działek na rzecz Skarbu Państwa w oparciu o ww. decyzję z dnia 1 grudnia 1954 r. był błędny i powstała niezgodność treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. W wyniku wydania ww. decyzji została bowiem założona księga wieczysta, w której ujawniony został Skarb Państwa jako właściciel nieruchomości. W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że skoro wpis prawa własności na rzecz Skarbu Państwa nie uległ zmianie, a przedmiotowa decyzja nie mogła odnieść skutku względem nieruchomości, to orzeczenie Sądu Rejonowego odpowiada prawu i słuszne jest ustalenie, że nieruchomość ta stanowiła własność M. P. do chwili nabycia do niej praw w drodze spadkobrania przez jej córkę - Powódkę.

Prokurator Generalny we wniesionej skardze nadzwyczajnej (data wpływu sprawy do Sądu Najwyższego: 26 lipca 2023 r.) zakwestionował powyższe rozstrzygnięcie na korzyść Skarbu Państwa.

Sąd Najwyższy wyjaśnia przesłankę skargi nadzwyczajnej

Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że sporna działka, stanowiąca własność M. P., nie została wymieniona w treści decyzji z dnia 1 grudnia 1954 r. wydanej w trybie przepisów dekretu z 27 lipca 1949 r. Skoro więc decyzja z dnia 1 grudnia 1954 r. nie obejmuje swoim zakresem przedmiotowym spornej działki, to orzeczenie to nie mogło i nie może być traktowane jako podstawa nacjonalizacji tego gruntu. Innymi słowy, decyzja z dnia 1 grudnia 1954 r. nie stanowiła podstawy do przejęcia własności spornej działki przez Pozwanego i nigdy nie mogła stać się tytułem wykonawczym nakierowanym na odebranie tej nieruchomości matce Powódki.

W ocenie Sądu Najwyższego, w sprawie nie zachodziła również przesłanka ogólna, o której mowa w art. 89 § 1 in principio ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 622).

Art. 89 § 1. Jeżeli jest to konieczne dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, od prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego lub sądu wojskowego kończącego postępowanie w sprawie może być wniesiona skarga nadzwyczajna, o ile:
1) orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji lub
2) orzeczenie w sposób rażący narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, lub
3) zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego
- a orzeczenie nie może być uchylone lub zmienione w trybie innych nadzwyczajnych środków zaskarżenia.

Sąd Najwyższy podkreślił, że ustawa nie wyklucza możliwości wniesienia skargi nadzwyczajnej na rzecz Skarbu Państwa. Bez wątpienia możliwa jest sytuacja, w której w wyniku błędu organów sądowych dojdzie do rażącego naruszenia przepisów prawa, prowadzącego do ingerencji w prawa majątkowe Skarbu Państwa. Wywiedzenie skargi nadzwyczajnej wyłącznie w interesie Skarbu Państwa wymaga jednakże, zdaniem Sądu Najwyższego, szczególnej ostrożności. Warunkiem sine qua non wywiedzenia skargi nadzwyczajnej jest zapewnienie zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej. W istotę zasady demokratycznego państwa prawnego wpisana jest zaś ochrona praw człowieka. W konsekwencji, pomimo że skarga nadzwyczajna chroni interes publiczny, nie ulega wątpliwości, że konstrukcja instytucji skargi nadzwyczajnej narzuca perspektywę prawno-człowieczą. Urzeczywistnienie zasad sprawiedliwości społecznej polegające na ochronie interesu publicznego w postaci ochrony lasów nie może zatem prowadzić do bezwzględnego prymatu tej wartości i całkowitego pominięcia praw i interesów konkretnej jednostki. We wspomnianej perspektywie prawno-człowieczej zasadą jest bowiem ochrona praw i wolności konkretnej jednostki przed bezprawnymi działaniami państwa, a nie odwrotnie – czytamy w uzasadnieniu wyroku.

Źródło:
-wyrok SN z dnia 16 kwietnia 2024 r., II NSNc 352/23, https://www.sn.pl.

___________________________________________________

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.

PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy

Odwiedź nasz Sklep, polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze