Urzeczywistnienie zasad sprawiedliwości społecznej polegające na ochronie interesu publicznego w postaci ochrony lasów nie może prowadzić do bezwzględnego prymatu tej wartości i całkowitego pominięcia praw i interesów konkretnej jednostki - wskazuje SN rozstrzygając sprawę o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.
Pismem z listopada 2011 r. Powódka wniosła pozew przeciwko Skarbowi Państwa - Państwowemu Gospodarstwu Leśnemu Lasy Państwowe Nadleśnictwo G., w którym domagała się uzgodnienia treści księgi wieczystej poprzez odłączenie i założenie nowej księgi wieczystej dla dwóch działek ewidencyjnych stanowiących obszar leśny.
Nieruchomość stanowiąca przedmiot sporu stanowiła własność M. P. (której Powódka jest spadkobierczynią jako córka). W latach 50-tych XX wieku we wsi R. przeprowadzono regulację gruntów podlegających przejęciu na rzecz Skarbu Państwa na podstawie dekretu z dnia 5 września 1947 r. o przejściu na własność Państwa mienia pozostałego po osobach przesiedlonych do Z.S.R.R. (Dz.U. 1947 Nr 59, poz. 317 i 318) oraz dekretu z dnia 27 lipca 1949 r. o przejęciu na własność Państwa nie pozostających w faktycznym władaniu właścicieli nieruchomości ziemskich, położonych w niektórych powiatach województwa białostockiego, lubelskiego, rzeszowskiego i krakowskiego (Dz.U. 1949 Nr 46, poz. 338 i 339).
Przepisy dekretu z 27 lipca 1949 r. o przejęciu na własność Skarbu Państwa nie pozostających w faktycznym władaniu właścicieli nieruchomości ziemskich (w oparciu o który wydane zostało orzeczenie Powiatowego Prezydium Rady Narodowej w G. z dnia 1 grudnia 1954 r.) nie przewidywały przejmowania z mocy prawa tych gruntów, które nie były we władaniu właścicieli, lecz dopuszczały możliwość takiego przejęcia. Zgodnie z art. 3 dekretu z 27 lipca 1949 r. o przejęciu takim orzekała powiatowa władza administracji ogólnej. Przejęcie własności tych gruntów nie następowało zatem z mocy prawa z chwilą wejścia w życie dekretu, lecz istniała jedynie możliwość przejęcia tej własności w trybie decyzji administracyjnej.
Sąd Rejonowy ustalił, że M. P. wraz z rodziną została przesiedlona. W czasie przeprowadzonej regulacji gruntów przejęto należącą do niej działkę (która następnie została podzielona na dwie działki), mimo że nie została ona wymieniona w decyzji Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w G. z dnia 1 grudnia 1954 r. w sprawie przejęcia na własność państwa nieruchomości ziemskich położonych w gromadzie R. W decyzji tej nie została wymieniona również nieruchomość będąca przedmiotem postępowania.
Sporna nieruchomość została więc przejęta na własność Skarbu Państwa, mimo że nie została wymieniona w decyzji Prezydium Powiatowej Rady Narodowej z 1954 r. w sprawie przejęcia na własność państwa nieruchomości ziemskich.
Sądy obu instancji przyznały Powódce rację uznając, że prawo własności spornych działek ewidencyjnych nigdy nie przeszło na rzecz Skarbu Państwa. Wyrokiem z dnia 13 grudnia 2012 r. Sąd Rejonowy w G. uzgodnił treść księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w ten sposób, że z księgi tej nakazał wyłączyć sporne działki oraz założyć nową księgę wieczystą, i w jej dziale II ujawnić jako właściciela Powódkę w miejsce Skarbu Państwa.
Sąd Okręgowy natomiast wskazał, że decyzja z dnia 1 grudnia 1954 r., stanowiąca podstawę wpisu prawa własności Skarbu Państwa odnośnie do spornych działek, choć nie została formalnie uchylona i jest ważna, to jednak jest nieskuteczna względem działki (obecnie działek), która nie została w tej decyzji wymieniona. W tych okolicznościach Sąd Okręgowy nie miał wątpliwości, że wpis prawa własności co do tych działek na rzecz Skarbu Państwa w oparciu o ww. decyzję z dnia 1 grudnia 1954 r. był błędny i powstała niezgodność treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. W wyniku wydania ww. decyzji została bowiem założona księga wieczysta, w której ujawniony został Skarb Państwa jako właściciel nieruchomości. W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że skoro wpis prawa własności na rzecz Skarbu Państwa nie uległ zmianie, a przedmiotowa decyzja nie mogła odnieść skutku względem nieruchomości, to orzeczenie Sądu Rejonowego odpowiada prawu i słuszne jest ustalenie, że nieruchomość ta stanowiła własność M. P. do chwili nabycia do niej praw w drodze spadkobrania przez jej córkę - Powódkę.
Prokurator Generalny we wniesionej skardze nadzwyczajnej (data wpływu sprawy do Sądu Najwyższego: 26 lipca 2023 r.) zakwestionował powyższe rozstrzygnięcie na korzyść Skarbu Państwa.
Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że sporna działka, stanowiąca własność M. P., nie została wymieniona w treści decyzji z dnia 1 grudnia 1954 r. wydanej w trybie przepisów dekretu z 27 lipca 1949 r. Skoro więc decyzja z dnia 1 grudnia 1954 r. nie obejmuje swoim zakresem przedmiotowym spornej działki, to orzeczenie to nie mogło i nie może być traktowane jako podstawa nacjonalizacji tego gruntu. Innymi słowy, decyzja z dnia 1 grudnia 1954 r. nie stanowiła podstawy do przejęcia własności spornej działki przez Pozwanego i nigdy nie mogła stać się tytułem wykonawczym nakierowanym na odebranie tej nieruchomości matce Powódki.
W ocenie Sądu Najwyższego, w sprawie nie zachodziła również przesłanka ogólna, o której mowa w art. 89 § 1 in principio ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 622).
Art. 89 § 1. Jeżeli jest to konieczne dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, od prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego lub sądu wojskowego kończącego postępowanie w sprawie może być wniesiona skarga nadzwyczajna, o ile:
1) orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji lub
2) orzeczenie w sposób rażący narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, lub
3) zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego
- a orzeczenie nie może być uchylone lub zmienione w trybie innych nadzwyczajnych środków zaskarżenia.
Sąd Najwyższy podkreślił, że ustawa nie wyklucza możliwości wniesienia skargi nadzwyczajnej na rzecz Skarbu Państwa. Bez wątpienia możliwa jest sytuacja, w której w wyniku błędu organów sądowych dojdzie do rażącego naruszenia przepisów prawa, prowadzącego do ingerencji w prawa majątkowe Skarbu Państwa. Wywiedzenie skargi nadzwyczajnej wyłącznie w interesie Skarbu Państwa wymaga jednakże, zdaniem Sądu Najwyższego, szczególnej ostrożności. Warunkiem sine qua non wywiedzenia skargi nadzwyczajnej jest zapewnienie zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej. W istotę zasady demokratycznego państwa prawnego wpisana jest zaś ochrona praw człowieka. W konsekwencji, pomimo że skarga nadzwyczajna chroni interes publiczny, nie ulega wątpliwości, że konstrukcja instytucji skargi nadzwyczajnej narzuca perspektywę prawno-człowieczą. Urzeczywistnienie zasad sprawiedliwości społecznej polegające na ochronie interesu publicznego w postaci ochrony lasów nie może zatem prowadzić do bezwzględnego prymatu tej wartości i całkowitego pominięcia praw i interesów konkretnej jednostki. We wspomnianej perspektywie prawno-człowieczej zasadą jest bowiem ochrona praw i wolności konkretnej jednostki przed bezprawnymi działaniami państwa, a nie odwrotnie – czytamy w uzasadnieniu wyroku.
Źródło:
-wyrok SN z dnia 16 kwietnia 2024 r., II NSNc 352/23, https://www.sn.pl.
___________________________________________________
Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.
PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy
Odwiedź nasz Sklep, polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze
SN o odszkodowaniu za opóźnienie dostawy w przewozie międzynarodowym
2024-06-18 10:10
W tych sprawach SN odmówił podjęcia uchwały
2023-06-15 16:00
SN podjął uchwałę odnośnie wyborów do Sejmu i Senatu RP
2024-01-12 19:00
SN o kredycie frankowym zawartym przez przedsiębiorcę
2024-02-03 00:01
Obrona konieczna w orzecznictwie sądowym
2023-12-13 10:00
Znaczenie ustawy antyspreadowej dla utrzymania w mocy umowy kredytu
2024-03-28 20:42
SN zmienia zdanie w sprawie zasiedzenia służebności
2023-08-16 08:00
SN ocenił przesłanki rozwiązania umowy o użytkowanie wieczyste
2023-06-10 08:00
