TK: Actio Pauliana a ograniczenie prawa dostępu do sądu

Źródło grafiki: https://pixabay.com/photos/law-lawyer-attorney-justice-judge-4617873/

Redakcja
2025-01-22 20:00
Komentarze (0)

Trybunał Konstytucyjny zbadał zgodność z Konstytucją przepisów o skardze pauliańskiej.

Actio Pauliana na wokandzie TK

Actio Pauliana, czyli skarga paulianska, stała się przedmiotem analiz TK. W dniu 18 grudnia 2024 r. Trybunał Konstytucyjny ogłosił bowiem orzeczenie wydane w sprawie skargi konstytucyjnej dotyczącej braku możliwości uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną po upływie pięciu lat od daty tej czynności.Będąca przedmiotem skargi instytucja uregulowana w księdze trzeciej tytule X kodeksu cywilnego nawiązuje do znanej w prawie rzymskim instytucji actio Pauliana (skargi pauliańskiej). Idea tej instytucji była i pozostaje wyjątkiem na gruncie prawa cywilnego, gdyż uprawniony wierzyciel wychodzi poza stosunek zobowiązaniowy łączący go z określonym dłużnikiem. Wyjątkowo ustawodawca dopuszcza, by wierzyciel pozwał nie dłużnika, a osobę trzecią, jeżeli dłużnik dopuścił się tzw. czynności fraudacyjnej umniejszając nadmiernie swój majątek.

Uprawnienie wierzyciela do wytoczenia actio Pauliana nie jest jednak bezterminowe. Będący przedmiotem kontroli konstytucyjnej art. 534 k.c. wprowadza do instytucji skargi pauliańskiej termin zaskarżenia czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli. Zgodnie z tym przepisem uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną nie można żądać po upływie lat pięciu od daty tej czynności. Zaskarżony przepis obowiązuje w niezmienionej formie od wejścia w życie kodeksu cywilnego.

Ograniczenie prawa dostępu do sądu

W skardze konstytucyjnej wskazano, że zaskarżona norma prawna wprowadza niczym nieuzasadniony termin do podjęcia kroków prawnych zmierzających do wykonania prawomocnego orzeczenia sądu, co zdaniem Skarżącego narusza art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz jest nie do pogodzenia z zasadami państwa prawa wynikającymi z art. 2 Konstytucji. Według Skarżącego zaskarżony przepis narusza m. in., wynikające z art. 45 ust. 1 Konstytucji, prawo do skutecznej egzekucji prawomocnego orzeczenia. Ustawowy pięcioletni termin jest w ocenie Skarżącego arbitralny i oderwany od realiów trwania postepowań sądowych.

Ponadto Skarżący zwraca uwagę na to, że zaskarżona norma prawna odmiennej ochronie poddaje roszczenia wobec osób trzecich dokonujących szkody względem wierzyciela w zależności od okoliczności czy szkoda ta wywołana jest jedynie czynem niedozwolonym czy też wskutek dokonania czynności prawnej. W przypadku czynu niedozwolonego w postaci ubywania majątku podlegającego zajęciu odpowiedzialność cywilna osoby trzeciej wobec wierzyciela ustaje po 10 latach od dnia dokonania czynu zabronionego, a w sytuacji dokonania tego samego czynu wskutek czynności prawnej odpowiedzialność cywilna ustaje zgodnie z art. 534 k.c. już po pięciu latach od dokonania czynu zabronionego. Często jest to okres krótszy niż ten w jakim organy ścigania są w stanie doprowadzić do skazania sprawcy czynu zabronionego.

Zasadniczy problem konstytucyjny, z jakim mierzył się TK dotyczył więc ograniczenia wierzycielowi prawa dostępu do sądu przez ustanowienie w zakwestionowanym art. 534 k.c. pięcioletniego terminu wytoczenia powództwa o uznanie za bezskuteczną czynności dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem tegoż wierzyciela. W toku sprawy Trybunał musiał zatem zbadać, czy kwestionowana regulacja nie prowadzi do zarzucanego przez skarżącego nadmiernego i nieproporcjonalnego ograniczenia prawa dostępu do sądu. W związku z powyższym za właściwe wzorce kontroli względem tak sformułowanego problemu konstytucyjnego Trybunał uznał art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

TK: Obwarowanie wniesienia skargi pauliańskiej stosownym terminem mieści się w zakresie swobody ustawodawczej

Trybunał Konstytucyjny uznał, że ustawodawca, konstruując przepisy dotyczące skargi pauliańskiej, dał wierzycielom możliwość skorzystania z dodatkowych instrumentów prawnych, o charakterze wyjątkowym, służących realizacji przysługujących im wierzytelności. Nie znaczy to jednak, że na ustawodawcy ciąży tym samym obowiązek zagwarantowania bezterminowego korzystania z tej możliwości. Obwarowanie wniesienia skargi pauliańskiej stosownym terminem (w tym wypadku pięcioletnim) mieści się bowiem w zakresie swobody ustawodawczej. Ustawodawca, wprowadzając do obrotu prawnego określone przepisy, powinien wyważyć interesy stron, tak aby ostateczny kształt regulacji spełniał wymogi proporcjonalności

Jak podkreśla TK, wprowadzenie terminu ograniczającego możliwość skorzystania ze szczególnego środka ochrony, jakim jest skarga pauliańska ma swoje uzasadnienie i jest motywowane chęcią stabilizacji sytuacji prawnej uczestników obrotu cywilnoprawnego. Efekt ten został przez ustawodawcę w pełni osiągnięty, poprzez wprowadzenie w art. 534 k.c. terminu zawitego wytoczenia przez wierzyciela powództwa o uznanie za bezskuteczną czynności dokonanej przez dłużnika z jego pokrzywdzeniem. Instytucja terminów zawitych, przyczynia się w wielu aspektach do ochrony porządku publicznego, który jest wartością wskazaną w art. 31 ust. 3 Konstytucji uzasadniającą ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw.

W rezultacie TK doszedł do konkluzji, iż art. 534 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny jest zgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Źródło:

Wyrok TK z dnia 18 grudnia 2024 r., sygn. akt SK 89/19,https://trybunal.gov.pl/postepowanie-i-orzeczenia/wyroki/art/brak-mozliwosci-uznania-czynnosci-prawnej-dokonanej-z-pokrzywdzeniem-wierzycieli-za-bezskuteczna-po-uplywie-pieciu-lat-od-daty-tej-czynnosci-4

___________________________________________________

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.

PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy

Polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze oraz Instagramie