TK orzekł w sprawie zwrotu kosztów wynagrodzenia obrońcy

Redakcja
2023-10-05 12:00
Komentarze (0)

W dniu 4 października TK ogłosił wyrok dotyczący ograniczenia możliwości przyznania osobie, wobec której umorzono postępowanie karne, zwrotu poniesionych kosztów wynagrodzenia obrońcy jedynie do wysokości stawki minimalnej.

Stan faktyczny sprawy

Skarga powstała na kanwie sprawy, w której doszło do umorzenia postępowania przygotowawczego z uwagi na niepopełnienie zarzucanego czynu przez podejrzanego, który następnie zwrócił się o przyznanie mu zwrotu kosztów obrony w sprawie. Sąd Rejonowy zasądził od Skarbu Państwa kwotę 600 zł. W uzasadnieniu Sąd wskazał, że o wysokości tych kosztów decydują przepisy zawarte w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie. Zgodnie z § 15 ust. 2 tego rozporządzenia, opłatę w sprawach niewymagających przeprowadzenia rozprawy ustala się w wysokości równej stawce minimalnej. Sprawa zaś, która zakończyła się umorzeniem postępowania na etapie postępowania przygotowawczego, należy do kategorii spraw niewymagających przeprowadzenia rozprawy.

Skarżący, na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji RP w związku z art. 77 ust 1 ustawy z 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, złożył skargę konstytucyjną.

Uzasadnienie skargi do TK

Skarżący wskazywał, że osoba, wobec której umorzono postępowanie karne na etapie postępowania przygotowawczego, przed rozpoznaniem sprawy na rozprawie na etapie postępowania jurysdykcyjnego, a która poniosła koszty swojej obrony w wysokości wyższej niż stawka minimalna, w myśl przepisów nie otrzymuje pełnego zwrotu poniesionych kosztów obrony, co prowadzi do swoistego finansowego ukarania osób niewinnych i musi być uznane za sprzeczne z elementarnym poczuciem sprawiedliwości, a zatem za godzące w art. 2 Konstytucji RP.

Ponadto Autor skargi podkreślił, że w jego sprawie na etapie postępowania prokuratorskiego obrona podjęła szereg działań związanych z analizą obszernego materiału, podejmowała działania związane z niesłusznym stosowaniem środków zapobiegawczych oraz działania związane z kontaktem z podejrzanym, który migrował pomiędzy różnymi aresztami śledczymi.

Stanowisko NRA

Wniosek o dopuszczenie do udziału w charakterze uczestnika w postępowaniu w sprawie skargi obywatela złożyła do Trybunału Konstytucyjnego również Naczelna Rada Adwokacka. W ocenie NRA skarga zasługiwała na uwzględnienie.

Naczelna Rada Adwokacka wskazuje, że skoro osoba, wobec której umorzono postępowanie po przeprowadzeniu rozprawy może liczyć na zwrot wielokrotnie wyższych kosztów obrony niż osoba, wobec której umorzono postępowanie prokuratorskie, to regulacje w tym zakresie uznać należy za naruszające zasadę równości interpretowaną w oparciu o zasadę sprawiedliwości społecznej i szeroko rozumianej praworządności.

Niewątpliwe trafne jest stwierdzenie, że osoba postawiona w stan niesłusznego oskarżenia, walcząca o swoje dobra osobiste, w tym przede wszystkim o wolność, nie może być zmuszona do zastanawiania się, czy stać ją na profesjonalnego obrońcę, albowiem może dojść do takiej sytuacji, że państwo, które taką osobę niesłusznie oskarża, nie zwróci poniesionych kosztów wynagrodzenia adwokata.

TK orzeka niezgodność z Konstytucją i wydaje postanowienie sygnalizacyjne

Po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 4 października 2023 r. skargi konstytucyjnej o zbadanie zgodności art. 632 pkt 2 w związku z art. 616 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 2020 r. poz. 30, ze zm.) w związku z § 15 ust. 2 w związku z § 11 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1800, ze zm.) „w zakresie, w jakim ograniczają możliwość przyznania osobie, wobec której umorzono postępowanie karne, zwrot poniesionych kosztów wynagrodzenia obrońcy jedynie do wysokości stawki minimalnej”, z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 42 ust. 2 Konstytucji RP, TK orzekł, że § 15 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2023 r. poz. 1964) jest niezgodny z art. 2 w związku z art. 32 ust. 1 i art. 42 ust. 2 Konstytucji RP.

W uzasadnieniu Trybunał Konstytucyjny pokreślił, że kwestia wysokości opłat za czynności profesjonalnych pełnomocników, które mają być brane pod uwagę przy zasądzaniu zwrotu kosztów postępowania są na tyle istotne dla sytuacji obywatela, że podustawowy akt normatywny nie może arbitralnie decydować (in casu: przez kryterium przeprowadzenia rozprawy), w których sprawach jednostka uzyska zwrot kosztów postępowania obejmujących wielokrotność stawki minimalnej, a w których nie.

Skutkiem wydanego wyroku TK jest utrata mocy obowiązującej § 15 ust. 2 rozporządzenia, czyli usunięcie z systemu prawnego przepisu nakazującego w sprawach, w których nie przeprowadzono rozprawy, stosowanie wyłącznie stawki minimalnej właściwej dla odnośnego postępowania. W efekcie skarżący oraz inne podmioty zainteresowane mają prawo do wzruszenia rozstrzygnięć kosztowych, wydanych w oparciu o § 15 ust. 2 r.o.c.a., na zasadzie art. 190 ust. 4 Konstytucji RP oraz właściwych przepisów proceduralnych.

W związku z wyrokiem z dnia 4 października 2023 r. Trybunał Konstytucyjny wydał postanowienie sygnalizacyjne, w którym zwrócił Ministrowi Sprawiedliwości uwagę na konieczność:
1) uchylenia § 15 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1935; dalej: r.o.c.r.p.), mającego identyczne brzmienie jak § 15 ust. 2 r.o.c.a., wobec którego orzeczono niezgodność z art. 2 w związku z art. 32 ust. 1 i art. 42 ust. 2 Konstytucji RP,
2) skreślenia w § 15 ust. 3 r.o.c.a. oraz w § 15 ust. 3 r.o.c.r.p. słów: „w sprawach wymagających przeprowadzenia rozprawy”.

Źródła:

- wyrok TK z 4.10.2023 r., sygn. akt SK 105/20, https://trybunal.gov.pl/
- stanowisko NRA, https://www.adwokatura.pl/z-zycia-nra/nra-kazdy-nieslusznie-oskarzony-obywatel-powinien-otrzymywac-pelny-zwrot-kosztow-obrony/

___________________________________________________

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.

PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy

Odwiedź nasz Sklep, polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze