Umowa dożywocia w praktyce

Redakcja
2024-07-09 13:49
Komentarze (0)

Dożywocie to termin, który może kojarzyć się z prawem karnym za sprawą kary dożywotniego pozbawienia wolności, która potocznie nazywana jest właśnie dożywociem. Trzeba jednak zaznaczyć, że jest to nazewnictwo nieprawidłowe. Dożywocie nie jest karą kryminalną, lecz stosunkiem cywilnoprawnym, który powstaje na podstawie umowy. Jego stronami są zobowiązany oraz dożywotnik.

Umowa dożywocia

Umowa dożywocia (umowa o dożywocie) jest umową nazwaną, uregulowaną w ramach art. 908 i n. k.c. W umowie tej występują strony: zobowiązany (nabywca nieruchomości) i dożywotnik (zbywca nieruchomości). Dla swej ważności umowa ta wymaga formy aktu notarialnego, gdyż do jej przedmiotowo istotnych postanowień należy przeniesienie prawa własności nieruchomości. Poniżej znajduje się fragment projektu umowy o dożywocie określający jej przedmiot.

(...)

§ 1
Przedmiot umowy

Przedmiotem niniejszej umowy jest przeniesienie własności nieruchomości (zwanej dalej „nieruchomością”) w postaci lokalu mieszkalnego, położonej w …………………….., przy ul. ……………………………, o wartości ………………………………….. (słownie: …………………………………………….), dla której Sąd Rejonowy …………………….. w …………………………., …… Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (zwaną dalej księgą wieczystą”) nr ……………………….. w zamian za zapewnienie dożywotniego utrzymania.

(...)

Jaka jest causa (powód) przeniesienia własności nieruchomości w tym przypadku? Otóż chodzi o zapewnienie dożywotnikowi utrzymania aż po kres jego życia.

Art. 908 § 1. Jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.

(…)

Treść umowy dożywocia

Ze względu na to, że przedmiotem umowy dożywocia jest przeniesienie własności nieruchomości, należy dostrzec potrzebę odniesienia się do jej stanu fizycznego oraz prawnego. Istotne jest też zawarcie w umowie postanowień dotyczących odpowiednich wpisów do księgi wieczystej.

Zobowiązania stron w umowie dożywocia powinny zostać opisane w sposób niepozostawiający wątpliwości, że przeniesienie własności następuje w zamian za zapewnienie zbywcy dożywotniego utrzymania. Poniżej znajduje się fragment projektu umowy o dożywocie, który odnosi się do omawianej kwestii.

(…)

§ 3
Przeniesienie prawa własności w zamian za zapewnienie dożywotniego utrzymania

1. Dożywotnik przenosi na Zobowiązanego prawo własności nieruchomości, w zamian za co Zobowiązany zobowiązuje się zapewnić Dożywotnikowi dożywotnie utrzymanie obejmujące:
1) dostarczanie wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału,
2) zapewnienie odpowiedniej pomocy i pielęgnacji w chorobie,
3) sprawienie w przyszłości własnym kosztem pogrzebu odpowiadającego zwyczajom miejscowym,
…) … .

(…)

Przeniesienie własności nieruchomości jako sedno umowy dożywocia

W umowie dożywocia przeniesienie własności nieruchomości nie następuje za zapłatą określonej sumy pieniężnej (jak w umowie sprzedaży), lecz w zamian za zapewnienie dożywotniego utrzymania. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, nabywca jest zobowiązany świadczyć wzajemnie przez przyjęcie zbywcy jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym. Można zastrzec w umowie obowiązek przekazywania dożywotnikowi pieniędzy, jednak wydaje się, że zobowiązanie takie może jedynie towarzyszyć całokształtowi zobowiązania nabywcy. Przepisy odrębnie bowiem regulują okoliczności umożliwiające całkowitą zamianę jego świadczeń na rentę.

Ważne
Nieruchomość przeniesiona na inną osobę w ramach umowy dożywocia zostaje obciążona prawem dożywocia. W razie zbycia nieruchomości obciążonej prawem dożywocia nabywca ponosi osobistą odpowiedzialność za świadczenia tym prawem objęte, chyba że stały się wymagalne w czasie, kiedy nieruchomość nie była jego własnością. Osobista odpowiedzialność współwłaścicieli jest solidarna.

Relacje z dożywotnikiem

Ze względu na charakter omawianej umowy relacje pomiędzy stronami powinny być poprawne przez cały czas jej trwania. Nie zawsze jest to wykonalne, dlatego w art. 913 k.c. ustawodawca przewidział możliwość zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę, a nawet rozwiązania umowy.

Stosownie do art. 913 § 1 k.c. jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień.

Natomiast stosownie do art. 913 § 2 k.c. w wypadkach wyjątkowych sąd może - na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości - rozwiązać umowę o dożywocie. W orzecznictwie przyjmuje się, iż „wypadek wyjątkowy”, o którym mowa w podanym przepisie, zachodzi wtedy, gdy dochodzi do pokrzywdzenia dożywotnika przy złej woli po stronie zobowiązanego nabywcy nieruchomości (zob. wyr. SA w Katowicach z 23.10.2019 r., I ACa 1131/18, http://orzeczenia.katowice.sa.gov.pl). Ocena, czy zachodzi wyjątkowość danego stanu faktycznego, należy zawsze do sądu rozpoznającego sprawę o rozwiązanie dożywocia, który każdorazowo powinien uszanować interesy obu stron (zob. wyr. SA w Białymstoku z 22.11.2018 r., I ACa 493/18, http://orzeczenia.bialystok.sa.gov.pl).

_____________________________________

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.

PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy

Odwiedź nasz Sklep, polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze