Przez umowę użyczenia (art. 710-719 k.c.) użyczający (komodant) zobowiązuje się zezwolić biorącemu w użyczenie (komodatariuszowi), przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie rzeczy.
Rozpoczynając rozważania na temat umowy użyczenia warto nadmienić, że umowa użyczenia nie jest umową wzajemną. Świadczeniu użyczającego nie odpowiada świadczenie biorącego, gdyż ten ostatni nie jest zobowiązany do żadnych świadczeń. Jest to więc umowa jednostronnie zobowiązująca, w której biorący w użyczenie korzysta z rzeczy cudzej w sposób określony przez użyczającego (zob. wyr. SN z 3.12.2009 r., II CSK 550/09, http://www.sn.pl). Zawarcie umowy użyczenia motywowane jest najczęściej bezinteresownością i chęcią przyjścia z pomocą osobom bliskim i ma na celu przysporzenie przez użyczającego korzyści biorącemu do używania, który bezpłatnie może korzystać z rzeczy użyczającego (zob. wyr. SA w Szczecinie z 13.10.2016 r., I ACa 425/16, http://orzeczenia.ms.gov.pl).
Umowa użyczenia ma charakter realny. Oznacza to, że do jej zawarcia konieczne jest wydanie rzeczy. Tak długo, jak długo przedmiot umowy nie zostanie wydany, umowa użyczenia nie powstaje (zob. wyr. WSA w Krakowie z 20.7.2016 r., I SA/Kr 489/16, http://orzeczenia.nsa.gov.pl).
Umowę użyczenia można zawrzeć w dowolnej formie, także per facta concludentia. Zawsze jednak jej zawarciu musi towarzyszyć wyżej wspomniana chęć bezinteresownej pomocy. Z tego powodu nie należy podzielać stanowiska, iż przez sam fakt długotrwałego korzystania z cudzej rzeczy (którego podłożem są inne przesłanki niż bezinteresowność, dobroczynność lub chęć bezpłatnego wygodzenia) dochodzi do zawarcia umowy użyczenia w sposób konkludentny (zob. wyr. SA w Warszawie z 7.11.2017 r., V ACa 179/17, http://orzeczenia.waw.sa.gov.pl).
Ustawodawca wskazuje, że przedmiotem użyczenia może być rzecz. Z tego względu pieniądze, jako środek płatniczy, nie mogą być przedmiotem umowy użyczenia (zob. wyr. SN z 4.12.1998 r., III CKN 49/98, niepubl). W tej sytuacji właściwą umową jest umowa pożyczki (art. 720 k.c. i n.). Poniżej znajduje się fragment projektu umowy użyczenia odnoszący się do przedmiotu użyczenia (szerzej nt. umowy użyczenia zob. N. Szok, Umowy cywilne. Wzory z komentarzem, Szczecin 2024, s. 96-102).
(...)
§ …
Przedmiot umowy
Na podstawie niniejszej umowy Użyczający przekazuje Biorącemu do bezpłatnego używania przez dwa miesiące pojazd, o którym mowa w § 2.
(...)
Status użyczającego w umowie użyczenia jest szczególny, gdyż ponosi on, pod pewnymi warunkami, odpowiedzialność za skutki spowodowane wadami przedmiotu użyczenia. Jeżeli rzecz użyczona ma wady (fizyczne, prawne), użyczający zobowiązany jest do naprawienia szkody, którą wyrządził biorącemu przez to, że wiedząc o wadach nie zawiadomił go o nich. Reguły powyższej nie stosuje się, gdy biorący mógł wadę z łatwością zauważyć.
W umowie użyczenia strony nie musza wskazywać, jak powinien kształtować się sposób używania rzeczy przez biorącego, gdyż w takim przypadku zastosowanie znajdzie uregulowanie kodeksowe (zob. art. 712 k.c.). Jeżeli umowa nie określa sposobu używania rzeczy, biorący powinien rzecz używać w sposób odpowiadający jej właściwościom i przeznaczeniu. Istotnym jest to, że bez zgody użyczającego biorący nie może oddać rzeczy użyczonej osobie trzeciej do używania. Zgoda użyczającego może zostać wyrażona na etapie wykonywania umowy, ale może też zostać w sposób szczegółowy wyrażona w umowie, jak w poniższym fragmencie projektu umowy użyczenia.
(…)
§ …
Sposób używania rzeczy
(…)
3. Biorący może oddać rzecz osobie trzeciej do używania wyłącznie po uzyskaniu zgody Użyczającego.
4. W celu uzyskania zgody, o której mowa w paragrafie poprzedzającym, Biorący informuje Użyczającego na piśmie albo przy użyciu poczty elektronicznej o zamiarze przekazania rzeczy osobie trzeciej do używania, ze wskazaniem personaliów tej osoby oraz celu i okresu używania przez nią rzeczy.
5. Użyczający podejmuje decyzję co do wyrażenia zgody, o której mowa w § 3, w ciągu trzech dni, informując o tym Biorącego na piśmie albo przy użyciu poczty elektronicznej.
(…)
Biorący w użyczenie ponosi zwykłe koszty utrzymania rzeczy użyczonej. Jeżeli poczynił inne wydatki lub nakłady na rzecz, stosuje się odpowiednio przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia. Jednakże reguła ta nie znajduje zastosowania do rozliczenia nakładów wtedy, gdy biorący rzecz czyni nakłady za zgodą użyczającego (zob. wyr. SA w Katowicach z 15.1.2016 r., V ACa 429/15, http://orzeczenia.katowice.sa.gov.pl). W takiej sytuacji strony powinny umówić się szczegółowo co do zwrotu ewentualnych kosztów biorącemu w użyczenie.
Poprzez zwykłe koszty utrzymania należy rozumieć wydatki i nakłady pozwalające zachować rzecz w stanie niepogorszonym, utrwalającym jej właściwości i przeznaczenie. Chodzi więc o takie koszty, których poniesienie narzuca niezbędna potrzeba zachowania rzeczy w określonym stanie. Za takie uważa się m.in. koszty konserwacji, bieżących remontów czy drobnych napraw (zob. wyr. SA w Szczecinie z 9.4.2013 r., I ACa 35/13, http://orzeczenia.ms.gov.pl). Natomiast ponoszenie kosztów i opłat przekraczających zwykłe utrzymanie rzeczy należy do właściciela (w tej mierze zob. wyr. SA w Warszawie z 18.3.2015 r., VI ACa 855/14, http://orzeczenia.waw.sa.gov.pl i podaną tam literaturę). Na przykład wydatki związane z ubezpieczeniem użyczonego pojazdu nie obciążają biorącego rzecz do używania. Są to koszty stałe, związane z samym faktem istnienia rzeczy i niezależne od stosunku prawnego łączącego strony. Gdyby obciążenia te przerzucić na biorącego rzecz do używania, umowa użyczenia traciłaby swój darmy charakter (por. w odniesieniu do ubezpieczenia nieruchomości wyr. SA w Warszawie z 27.3.2013 r., I ACa 1166/12, http://orzeczenia.waw.sa.gov.pl).
Jeżeli umowa użyczenia została zawarta na czas nieoznaczony, użyczenie kończy się, gdy biorący uczynił z rzeczy użytek odpowiadający umowie albo gdy upłynął czas, w którym mógł ten użytek uczynić. W braku oznaczenia czasu trwania umowy użyczenia wydaje się, że umowa może zostać rozwiązana także na podstawie art. 365(1) k.c. Umowa użyczenia zawarta na czas nieoznaczony wygasa zatem po wypowiedzeniu przez dłużnika lub wierzyciela z zachowaniem terminu umownego, a w razie jego braku - niezwłocznie po wypowiedzeniu.
Według art. 716 k.c. użyczający może żądać zwrotu rzeczy:
1) jeżeli biorący używa rzeczy w sposób sprzeczny z umową albo z właściwościami lub z przeznaczeniem rzeczy,
2) jeżeli biorący powierza rzecz innej osobie nie będąc do tego upoważnionym przez umowę ani zmuszony przez okoliczności,
3) jeżeli rzecz stanie się potrzebna użyczającemu z powodów nieprzewidzianych w chwili zawarcia umowy.
Sprzeczność używania rzeczy z umową może polegać np. na osiąganiu z rzeczy korzyści majątkowych w sytuacji, gdy z użyczenia wynika, że została ona powierzona jedynie do celów prywatnych. Używanie natomiast rzeczy niezgodnie z jej właściwościami lub przeznaczeniem zwykle prowadzi do pogorszenia jej stanu, stąd użyczający może skorzystać ze swego uprawnienia także w tym wypadku. Podobnie należy ocenić powierzenie rzeczy osobie, która nie jest upoważniona do jej używania. W takim przypadku użyczający nierzadko traci możliwość kontrolowania sposobu używania rzeczy.
Po zakończeniu użyczenia biorący obowiązany jest zwrócić użyczającemu rzecz w stanie niepogorszonym. Biorący nie ponosi odpowiedzialności za zużycie rzeczy będące następstwem jej prawidłowego używania. Jeżeli biorący do używania powierzył rzecz innej osobie, powyższy obowiązek ciąży także na tej osobie.
_____________________________________
Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.
PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy
Polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze oraz Instagramie
Umowa dowodowa w praktyce przedsiębiorców
2023-06-23 10:00
Jak sformułować postanowienia umowy zlecenia?
2022-03-13 10:01
Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem w praktyce
2024-06-25 10:14
Poświadczenie daty w prawie cywilnym
2024-11-20 14:59
Umowa użyczenia na przykładach
2024-08-22 14:56
Tymczasowe aresztowanie w statystykach
2023-03-17 17:30
