Powołanie do obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej lub na ćwiczenia może być wadliwe. Problemem staje się odwołanie.
Ustawa o obronie Ojczyzny wskazuje okoliczności, w których określone osoby nie są powoływane do odbycia obowiązkowej służby wojskowej, a także wobec których OZSW została odroczona, czy też mogą zostać zwolnione z OZSW przed upływem okresu jej trwania.
Zgodnie z art. 5 ustawy, obowiązkowi pełnienia służby wojskowej, w zakresie określonym w niniejszej ustawie, podlegają obywatele polscy, począwszy od dnia, w którym kończą 18 lat życia, do końca roku kalendarzowego, w którym kończą 60 lat życia, a posiadający stopień podoficerski lub oficerski - 63 lat życia. Obowiązkowi służby wojskowej nie podlegają jednak osoby wymienione wyżej, które zostały uznane ze względu na stan zdrowia za trwale niezdolne do tej służby.
Obowiązkowi służby wojskowej nie podlegają także kobiety w ciąży oraz w okresie 6 miesięcy po porodzie, a także osoby:
1) sprawujące opiekę nad dziećmi do lat 8;
2) sprawujące opiekę nad:
a) dziećmi od lat 8 do 18,
b) osobami obłożnie chorymi,
c) osobami, wobec których orzeczono trwałą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników,
d) osobami, wobec których orzeczono całkowitą niezdolność do pracy oraz samodzielnej egzystencji na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS,
e) osobami zaliczonymi do znacznego stopnia niepełnosprawności w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
- jeżeli osoby te wspólnie z nimi zamieszkują i opieki tej nie można powierzyć innym osobom.
Również na ćwiczenia żołnierzy PR nie powołuje się osób, które są wyłączone z obowiązku służby wojskowej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny lub:
- prowadzą własną kampanię wyborczą w przypadku kandydowania do Sejmu, Senatu, Parlamentu Europejskiego lub organów samorządu terytorialnego - w czasie jej trwania;
- zostały wybrane na posła, w tym do Parlamentu Europejskiego, albo senatora - w czasie trwania kadencji;
- pełnią funkcję organów jednostek samorządu terytorialnego albo sprawują mandat radnego;
- zajmują kierownicze stanowiska w urzędach administracji rządowej;
- zostały przeznaczone do odbycia służby zastępczej lub odbyły tę służbę.
Co do zasady, ustawa o obronie ojczyzny dopuszcza ścieżkę odwoławczą od wydanych decyzji, która obejmuje odwołanie do organu wyższego stopnia, na zasadach określonych w ustawie z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego, i skargę do właściwego sądu administracyjnego, na zasadach określonych w ustawie z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Jednakże skarga do właściwego sądu administracyjnego nie może być wniesiona na decyzje w sprawach:
1) powołania do obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej;
2) powołania do odbycia ćwiczeń wojskowych;
3) wyznaczenia i przeniesienia na stanowisko służbowe oraz zwolnienia ze stanowiska służbowego, a także przeniesienia do dyspozycji;
4) delegowania do pełnienia obowiązków.
W konsekwencji wadliwe powołanie do obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej lub na ćwiczenia staje się - na gruncie postępowania sądowoadministracyjnego - niezaskarżalne. Jeżeli więc powołanie do odbycia służby wojskowej (np. na ćwiczenia wojskowe) otrzymają np. kobiety w ciąży czy osoby opiekujące się nad obłożnie chorymi, wówczas mogą one odwołać się wyłącznie do Szefa Centralnego Wojskowego Centrum Rekrutacji.
Należy w tym miejscu podkreślić, że obowiązująca do 23 kwietnia 2022 r. ustawa o powszechnym obowiązku obrony RP nie wyłączała możliwości zaskarżania do sądów tego rodzaju decyzji. Znajduje to wyraz w orzecznictwie sądów administracyjnych, np. w wyroku WSA w Łodzi z 5 września 2007 r, sygn. akt III SA/Łd 476/07 - w zakresie zaskarżenia decyzji w przedmiocie powołania do odbycia zasadniczej służby wojskowej, czy w wyroku WSA w Szczecinie z 11 stycznia 2018 r., sygn. akt II SA/Sz - w zakresie zaskarżenia decyzji o powołaniu na ćwiczenia wojskowe.
Obowiązujący stan prawny wzbudził niepokój Rzecznika Praw Obywatelskich. W oficjalnym wystąpieniu do szefa MON Rzecznik wskazał, że brak zaskarżalności takich decyzji do sądu może prowadzić - w przypadku wydania decyzji niezgodnej z prawem - do naruszenia licznych konstytucyjnych praw i wolności. Mowa tu chociażby o prawie do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. W kontekście decyzji o powołaniu do obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej i powołania do ćwiczeń wojskowych, które nie podlegają zaskarżeniu do sądów administracyjnych, aktualizuje się także możliwość naruszenia wolności sumienia i religii (art. 53 Konstytucji RP). Wprawdzie art. 85 ust. 1 Konstytucji RP nakłada na obywateli obowiązek obrony Ojczyzny, który wobec osób o przekonaniach moralnych czy religijnych nie pozwalających im na służbę wojskową, może przybierać formę zastępczą. Jest to równoznaczne ze spełnianiem obowiązku zasadniczej służby wojskowej - takiej osoby nie powołuje się także na ćwiczenia wojskowe.
W swoim wystąpieniu RPO podkreślił także, że brak zaskarżalności do sądu może także prowadzić, w przypadku wydania decyzji niezgodnej z prawem, do naruszenia i innych konstytucyjnych praw i wolności, np. ochrony rodziny (art. 71 ust. 1 Konstytucji RP), ochrony kobiet w ciąży (art. 71 ust. 2 Konstytucji RP), ochrony praw dziecka (art. 72 ust. 1 Konstytucji RP) czy też pomocy w zabezpieczeniu egzystencji osobom niepełnosprawnym (art. 69 Konstytucji RP). Nie ulega więc wątpliwości, że także ta materia konstytucyjna, ze względu na art. 77 ust. 2 Konstytucji RP, uzasadnia otwarcie drogi sądowej.
Nie bez znaczenia w kontekście omawianej sprawy pozostaje również sankcja za niestawienie na ćwiczenia wojskowe, które jest obwarowane przymusem państwowym. Kto bez usprawiedliwionej przyczyny:
1) będąc żołnierzem pasywnej rezerwy nie zgłasza się w określonym terminie i miejscu na ćwiczenia wojskowe trwające do 24 godzin,
2) będąc przeznaczony do szkolenia lub ćwiczeń wojskowych nie zgłasza się w określonym terminie i miejscu do tej służby,
3) posiadając przydział organizacyjno-mobilizacyjny do jednostki przewidzianej do militaryzacji nie zgłasza się w określonym terminie i miejscu do służby w tej jednostce
- podlega karze aresztu albo grzywny.
Tej samej karze podlega, kto:
1) uporczywie uchyla się od wykonywania poleceń służbowych w czasie odbywania szkolenia;
2) w czasie odbywania służby samowolnie opuszcza wyznaczone miejsce przebywania.
W nadesłanej do Rzecznika Praw Obywatelskich odpowiedzi czytamy, że podjęcie inicjatywy legislacyjnej we wskazanym powyżej zakresie oraz wątpliwości RPO, w kwestii zgodności przedmiotowej regulacji z postanowieniami Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, należy skonfrontować z interesem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (SZ RP). Istotnym jego przejawem jest zaspakajanie potrzeb mobilizacyjnych SZ RP w zakresie uzupełnień stanów osobowych, które mogłoby zostać zagrożone m.in. przez długotrwałość procesu odwoławczego w ramach procedury sądowej. W konsekwencji, w opinii MON, kolidowałoby to z terminami zaplanowanych ćwiczeń wojskowych oraz procesu powołań do zasadniczej służby wojskowej w przypadku przywrócenia obowiązku jej odbywania.
Zdaniem szefa MON, zaakceptowanie stanowiska RPO, które opiera się na argumentacji zmierzającej do uznania obowiązujących regulacji za niekonstytucyjne i w efekcie podjęcie prac legislacyjnych, których celem byłoby umożliwienie wnoszenia skarg do sądów administracyjnych na decyzje organów wojskowych, wywołałoby szereg negatywnych konsekwencji. Działanie takie - w opinii Ministra - skutkować mogłoby przede wszystkim poważnym zakłóceniem systemu uzupełnieniowo-mobilizacyjnego SZ RP, w postaci braku możliwości zaplanowania i przeprowadzenia ćwiczeń wojskowych oraz realizacji wprowadzanej jedynie w szczególnych okolicznościach zasadniczej służby wojskowej.
Zdaniem szefa MON, obecne przepisy stanowiące, że obowiązkowi służby wojskowej nie podlegają kobiety w ciąży oraz w okresie 6 miesięcy po porodzie, a także osoby sprawujące opiekę nad dziećmi do lat 8, już w znaczący sposób uszczuplają zasób osobowy żołnierzy rezerwy. Podobnie inne przepisy ustawy, także zawierające szereg dalszych wyłączeń z obowiązku odbywania służby wojskowej, w tym np. w postaci możliwości przeznaczenia do służby zastępczej, czy ze względu na stan zdrowia.
W konkluzji wskazano więc, że w ocenie MON system wyłączeń od powszechnego obowiązku obrony określonego w art. 85 ust. 1 Konstytucji RP oraz wieloaspektowa procedura powołania do służby wojskowej daje gwarancję poszanowania konstytucyjnych wolności i praw.
Stanowisko prezentowane przez MON nie wyklucza jednak stwierdzenia niekonstytucyjności kwestionowanych przepisów, a w konsekwencji doprowadzenia ich treści do stanu zgodnego z Konstytucją. Prawo do wystąpienia ze skargą konstytucyjną, zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., przysługuje każdemu, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone.
Skargę konstytucyjną w imieniu skarżącego może sporządzić i wnieść wyłącznie wykwalifikowany pełnomocnik procesowy (adwokat albo radca prawny). Natomiast we własnej sprawie skargę konstytucyjną może sporządzić i wnieść sędzia, prokurator, adwokat, radca prawny, notariusz oraz profesor albo doktor habilitowany nauk prawnych. W razie braku możliwości poniesienia kosztów pomocy prawnej, skarżący może złożyć do sądu rejonowego, właściwego dla miejsca zamieszkania, wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.
Skargę konstytucyjną wnosi się po wyczerpaniu przez skarżącego drogi prawnej (skorzystaniu ze zwykłych środków zaskarżenia), w terminie 3 miesięcy od dnia doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia.
Złożenie wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu wstrzymuje bieg terminu wniesienia skargi konstytucyjnej. Wznowienie biegu tego terminu następuje pierwszego dnia po dniu, w którym nastąpiło:
1) doręczenie adwokatowi albo radcy prawnemu rozstrzygnięcia właściwego organu o wyznaczeniu go pełnomocnikiem skarżącego;
2) uprawomocnienie się postanowienia sądu o oddaleniu wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu;
3) doręczenie skarżącemu postanowienia oddalającego zażalenie na postanowienie o oddaleniu wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.
Do skargi konstytucyjnej dołącza się:
1) wyrok, decyzję lub inne rozstrzygnięcie wydane na podstawie przepisu, w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją;
2) wyroki, decyzje lub inne rozstrzygnięcia potwierdzające wyczerpanie drogi prawnej;
3) pełnomocnictwo szczególne.
Skarga konstytucyjna jest wolna od opłaty sądowej.
Źródło:
Pismo RPO do MON z 29.8.2024 r., WZF.511.1.2024
Odpowiedź MON z 22.10.2024 r., BMON-WSiW.0503.1682.2024
_____________________________________
Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.
PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy
Polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze oraz Instagramie
Umorzenie zobowiązań upadłego przedsiębiorcy
2022-05-24 14:48
Jak sporządzić testament holograficzny?
2023-01-11 17:04
Dzierżawa z klauzulą mediacyjną na przykładach
2023-10-02 09:25
Podstawienie w testamencie holograficznym
2023-08-14 15:05
Umowa merchandisingu na przykładach
2024-01-13 14:00
