Zagraniczne wakacje na L4? Umożliwią to nowe przepisy

Źródło grafiki: https://pixabay.com/photos/beach-hammock-tropical-sea-1044369/

Redakcja
2025-04-15 11:20
Komentarze (0)

Zwolnienie lekarskie zamiast urlopu wypoczynkowego. Projektowane przepisy już wzbudzają szereg kontrowersji, m.in. dlatego, że umożliwią wykorzystywanie L4 w celach turystycznych, co niewątpliwie doprowadzi do licznych nadużyć.

L4 na nowych zasadach

W projekcie zmian w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zdecydowano (art. 17 ust. 1c), że miejscem wskazanym w zwolnieniu lub zawiadomieniu może być adres pobytu w innym państwie, jeżeli uzasadnione to jest zaleceniami lekarza lub innymi istotnymi okolicznościami, chyba że Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma możliwość zlecenia przeprowadzenia kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnienia w tym państwie na mocy przepisów odrębnych. Jak wskazuje MRPiPS, projekt wychodzi również naprzeciw oczekiwaniom osób chorych, które nierzadko stają przed dylematem, czy w okresie orzeczonej niezdolności do pracy mogą wyjechać poza granice Polski.

Które zagraniczne kierunki będą dozwolone?

Jak wskazano w uzasadnieniu ustawy, z proponowanej regulacji art. 17 ust. 1c wprost wynika, że miejscem wskazanym w zwolnieniu lub zawiadomieniu może być adres pobytu w innym państwie, jeżeli jest to uzasadnione zaleceniami lekarza lub innymi istotnymi okolicznościami, chyba że na zlecenie ZUS istnieje możliwość przeprowadzenia kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnienia w tym państwie na mocy przepisów odrębnych.

Jeżeli zatem adresem pobytu ubezpieczonego wskazanym w zwolnieniu lekarskim lub zawiadomieniu będzie adres w państwie, w którym na zlecenie ZUS istnieje możliwość przeprowadzenia kontroli, nie jest konieczne spełnienie żadnych dodatkowych warunków. Będzie to miało zastosowanie przede wszystkim w przypadku państw członkowskich Unii Europejskiej, gdyż na podstawie przepisów prawa UE ZUS ma możliwość wystąpienia do zagranicznej instytucji ubezpieczeniowej o przeprowadzenie kontroli, jeżeli osoba niezdolna do pracy zamieszkuje lub przebywa w innym państwie członkowskim.Kontrola zlecona przez ZUS innej instytucji właściwej odbywa się na podstawie przepisów rozporządzeń 883/2004, 987/2009 z krajami UE,EOG, Szwajcarii, Umowy o handlu i współpracy między UE a Wielką Brytanią lub innych umów międzynarodowych o zabezpieczeniu społecznym. Zgodnie z art. 27 ust. 5 rozporządzenia nr 987/2009 instytucja odpowiedzialna za wypłatę świadczeń chorobowych (tj. instytucja właściwa) ma możliwość zwrócić się z wnioskiem do adekwatnej instytucji w miejscu zamieszkania osoby uprawnionej do świadczeń w celu poddania ubezpieczonego niezbędnym kontrolom administracyjnym lub kontrolom lekarskim, zgodnie z ustawodawstwem, którego ta druga instytucja stosuje. Również art. 87 tego samego rozporządzenia, przewiduje możliwość przeprowadzenia badań lekarskich w miejscu pobytu lub zamieszkania osoby uprawnionej do świadczeń, badania takie wykonywane są na koszt instytucji wnioskującej. Dotyczy to także niektórych innych państw, z którymi Polska zawarła umowy dwustronne w dziedzinie zabezpieczenia społecznego,np. Macedonii (na mocy Porozumienia Administracyjnego w sprawie stosowania Umowy między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Macedonii o zabezpieczeniu społecznym).

Natomiast jeżeli ubezpieczony wskaże jako miejsce pobytu adres w innym państwie, konieczne jest spełnienie dodatkowych przesłanek w postaci uzasadnienia zaleceniami lekarza (np. zaleceniem lekarza do zmiany środowiska i klimatu z uwagi na stan zdrowia) lub innymi istotnymi okolicznościami (np. możliwością zapewnienia osobie chorej opieki przez osobę zamieszkałą w innym kraju). Z uwagi na brak możliwości enumeratywnego stworzenia katalogu okoliczności, o których mowa w tym przepisie, posłużono się pojęciami niedookreślonymi.

Systemowa zachęta do nadużyć i wykorzystywania zwolnień lekarskich w celach turystycznych

Do projektu zmian odniosło się między innymi Ministerstwo Finansów. Przypomnijmy, że projektowany art. 17 ust. 1c ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa stanowi, że miejscem pobytu osoby korzystającej ze zwolnienia, wskazanym w zwolnieniu lub zawiadomieniu, może być adres pobytu w innym państwie. Jeżeli jest to państwo w którym istnieje możliwość przeprowadzenia kontroli na zlecenie ZUS (chodzi głównie o państwa członkowskie UE), ubezpieczony nie musi spełniać żadnych dodatkowych warunków pobytu zagranicznego.

MF słusznie zauważa, że przepis ten stanowi systemową zachętę do nadużyć i wykorzystywania zwolnień lekarskich, w celu turystycznych lub wypoczynkowych wyjazdów zagranicznych. Możliwość kontroli krótkoterminowych zwolnień lekarskich (np. 1-tygodniowych), spędzanych za granicą, jest w zasadzie iluzoryczna.W dalszej częsci rekomenduje więc wycofanie się z tej regulacji, ewentualnie - ograniczenie jej do okoliczności ściśle określonych i możliwych do zweryfikowania (np. podjęcie leczenia możliwego tylko za granicą, szczególne wymogi dotyczące leczenia lub rehabilitacji określonego schorzenia, szczególnie uzasadnione względy życiowe). W takim przypadku konieczne byłoby wprowadzenie mechanizmu systemowego powiadamiania ZUS o wystawieniu zwolnienia lekarskiego, które świadczeniobiorca będzie spędzał poza granicami Polski – w celu szybkiej weryfikacji czy jest to w danych okolicznościach uzasadnione.

Mimo uwag krytycznych, zmian w projekcie nie wprowadzono. Jak wskazuje resort rodziny w odpowiedzi na uwagi MF, "zagwarantowana konstytucyjnie wolność przemieszczania się nie może być bowiem ograniczana przez ryzyko utraty innego konstytucyjnego uprawnienia, tj. prawa do zabezpieczenia społecznego. Każdy obywatel ma prawo do korzystania z obu tych wolności i ustawodawca powinien tworzyć warunki do ich jak najpełniejszej realizacji zwłaszcza w sytuacji, gdy z uwagi na różne uwarunkowania mogą one być traktowane jako prawa względem siebie konkurencyjne. Proponowane przez Ministerstwo rozwiązanie jest zatem formą kompromisu pomiędzy potrzebą zagwarantowania obywatelom konstytucyjnych praw i wolności a koniecznością władczej w nie ingerencji. W związku z tym, że żaden przepis prawa powszechnie obowiązującego nie wyłącza obecnie możliwości podania jako adresu pobytu adresu zagranicznego, a w konsekwencji – mimo zastrzeżeń – jest to dopuszczalne, proponowana zmiana uwzględnia – w konstytucyjnych ramach – kierunek postulowany przez Ministerstwo Finansów". Tym samym MRPiPS podtrzymuje konieczność zachowania w projekcie ustawy art. 17 ust. 1c w powyższym brzmieniu.

Problem nadużywania L4

Omawiając projekt zmian nie sposob pominąć faktu, że obecnie w Polsce wyraźnie dostrzegalny jest problem nadużywania zwolnień lekarskich.

Z badania „Lewe zwolnienie lekarskie”, przeprowadzonego przez LiveCareer.pl, wynika m.in., że 32% badanych Polaków przynajmniej raz poszło na lewe zwolnienie lekarskie. 66% ankietowanych zna kogoś, kto wziął L4 mimo dobrego stanu zdrowia, a zdaniem 35% osób w tej grupie ten czyn można usprawiedliwić. Aż 74% lewych zwolnień wystawiono w placówkach NFZ - aby je uzyskać, 43% badanych, którzy oszukali pracodawcę, symulowało chorobę przed lekarzem, a 5% przyznało się do wręczenia łapówki. Badanie wykazało również, że najczęściej kłamią mężczyźni oraz osoby do 25. roku życia (w obu tych grupach odpowiedź twierdzącą wybrało 40% badanych).

Z zebranych danych wynika także, że najczęstszą przyczyną chodzenia na lewe zwolnienia lekarskie jest potrzeba odpoczynku, na co wskazało 35% badanych. Powyższe pokazuje więc, że wprowadzenie proponowanych regulacji prawnych może jedynie zwiększyć problem, a być może wręcz zachęci większą grupę pracowników do wykorzystywania L4 w celach wakacyjnych. W konsekwencji stracą na tym nie tylko pracodawcy, ale również uczciwi pracownicy.

Źródło:

- Badanie: Czy Polacy nadużywają zwolnień lekarskich?, https://zielonalinia.gov.pl/-/czy-polacy-naduzywaja-zwolnien-lekarskich
- Projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (UD114) wraz z uzasadnienień , https://legislacja.gov.pl/projekt/12390903/katalog/13090397#13090397
- Opinie MF do projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw, https://legislacja.gov.pl/projekt/12390903/katalog/13090397#13090397
- Stanowisko MRPiPS, https://legislacja.gov.pl/projekt/12390903/katalog/13090397#13090397

_____________________________________

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.

PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy

Polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze oraz Instagramie