Znaczenie ustawy antyspreadowej dla utrzymania w mocy umowy kredytu

Redakcja
2024-03-28 20:42
Komentarze (0)

Samo wejście w życie tzw. ustawy antyspreadowej nie wpłynęło na ocenę abuzywności postanowień umów kredytu zawartych wcześniej oraz konsekwencji prawnych wynikających tej oceny – wskazuje Sąd Najwyższy omawiając problematykę utrzymania w mocy umowy kredytowej zawierającej klauzule niedozwolone.

Zarys przebiegu postępowania

Wyrokiem z 31 grudnia 2020 r. w sprawie przeciwko syndykowi masy upadłości banku o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności i ustalenie, Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego wystawionego przez bank oraz stwierdził nieważność umowy kredytu hipotecznego zawartej między stronami. Apelacja pozwanego została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 9 maja 2022 r. Pozwany wniósł skargę kasacyjną, opierając wniosek o jej przyjęcie do rozpoznania na przyczynie kasacyjnej objętej art. 398(9) § 1 pkt 2 k.p.c. Sąd Najwyższy na posiedzeniu niejawnym 26 lutego 2024 r. odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.

Sąd Najwyższy o podstawie skargi kasacyjnej

We wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania skarżący wskazał na potrzebę wykładni art. 385(1) § 1 i 2 k.c. w zakresie, w jakim przepisy te pozwalają na rekonstrukcję woli stron umowy w sytuacji usunięcia z umowy kredytu indeksowanego/denominowanego do waluty obcej klauzul odsyłających do bankowych tabel kursów walut obcych banku kredytującego w sposób, który będzie respektował wolę obu stron umowy co do istotnych postanowień umowy kredytu oraz uwzględniał charakter, ogólną systematykę i całokształt postanowień umowy z uwzględnieniem interesu konsumenta i dobrych obyczajów, a także przepisów prawa wspólnotowego.

W nawiązaniu do tak sformułowanej przyczyny kasacyjnej Sąd Najwyższy przypomniał, że wskazując na potrzebę dokonania wykładni przepisów budzących poważne wątpliwości prawne i wywołujące rozbieżności w orzecznictwie sądów (art. 398[9] § 1 pkt 2 k.p.c.), skarżący powinien opisać, na czym polega trudność w interpretacji określonych przepisów, prowadząca do niepożądanego wyżej stanu oraz zilustrować swoje twierdzenia przykładami tego rodzaju rozbieżnych rozstrzygnięć. Przez wskazaną wyżej rozbieżność należy rozumieć brak zgodności rozstrzygnięć w sprawach o takich samych lub bardzo podobnych stanach faktycznych, w których mają zastosowanie te same przepisy, wykładane lub stosowane w sposób prowadzący do odmiennych - zróżnicowanych albo sprzecznych - orzeczeń albo decyzji procesowych.

Choć w ocenie Sądu Najwyższego przedstawione we wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania wątpliwości nie spełniały powyższych wymagań, to Sąd ten wyczerpująco wypowiedział się na temat skutków umieszczenia klauzul abuzywnych w umowie kredytu indeksowanego kursem waluty obcej lub denominowanego do waluty obcej.

Skutki uznania postanowień umowy kredytu za niedozwolone

Przede wszystkim Sąd Najwyższy wspomniał, że problematyka dotycząca konsekwencji uznania za niedozwolone (art. 385[1] § 1 k.c.) postanowień umów kredytu indeksowanego kursem waluty obcej lub denominowanego do waluty obcej była już przedmiotem licznych orzeczeń sądowych. W judykaturze ugruntowane jest stanowisko, że mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, a klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, bo dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną w rozumieniu art. 385[1] § 1 k.c. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem uznanie klauzul przeliczeniowych za abuzywne oznacza, że są one ex lege bezskuteczne dla konsumentów.

Problem utrzymania umowy w mocy

Strony pozostają związane umową w pozostałym zakresie, jeśli jest to możliwe. Stwierdzenie niedozwolonego charakteru postanowienia w umowie kredytu może jednak uzasadniać uznanie umowy za nieważną. Umowa będzie dotknięta nieważnością w całości, gdy bez abuzywnych postanowień nie jest możliwe jej dalsze obowiązywanie w świetle prawa krajowego i nie zaszły przesłanki umożliwiające zastosowanie regulacji zastępczej, a konsument postanowień abuzywnych nie potwierdził, nie udzielając następczo świadomej i wolnej zgody na te klauzule, tym samym odmawiając przywrócenia im skuteczności z mocą wsteczną – podniósł Sąd Najwyższy za licznie przytaczanymi judykatami.

Przesłanki zastąpienia niedozwolonego postanowienia umownego

Zastąpienie niedozwolonego postanowienia umownego odnoszącego się do sposobu określania kursu waluty obcej innym sposobem jego określenia wchodzi w rachubę tylko wtedy, gdy zostaną spełnione łącznie następujące przesłanki:
1) po wyłączeniu klauzuli abuzywnej umowa nie może obowiązywać, o czym decyduje obiektywne podejście w świetle prawa krajowego;
2) całkowity upadek umowy naraża konsumenta na szczególnie niekorzystne konsekwencje w świetle okoliczności istniejących w czasie sporu lub możliwych wówczas do przewidzenia, z uwzględnieniem rzeczywistych i bieżących interesów konsumenta i z zastrzeżeniem, że do celów tej oceny decydująca jest wola wyrażona przez konsumenta w tym względzie;
3) istnieje przepis dyspozytywny albo przepis mający zastosowanie, gdy strony danej umowy wyrażą na to zgodę, który mógłby zastąpić wyeliminowane niedozwolone postanowienie umowne, umożliwiając utrzymanie umowy w mocy.

Ustawa antyspreadowa a możliwość zastąpienia klauzul abuzywnych

W uzasadnieniu omawianego orzeczenia Sąd Najwyższy podkreślił też, że nowelizacja Prawa bankowego dokonana ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 165, poz. 984) nie zawiera przepisów o charakterze dyspozytywnym, które - w świetle orzecznictwa TSUE - mogą zastąpić nieuczciwe klauzule umowne zawarte w umowach o kredyt indeksowany lub denominowany do waluty obcej ani przepisów mogących stanowić podstawę przekształcenia istniejących stosunków prawnych.

Samo wejście w życie wskazanej wyżej ustawy antyspreadowej, która dodała ustęp 3 do art. 69 Prawa bankowego, nie wpłynęło na ocenę abuzywności postanowień umów kredytu zawartych wcześniej oraz konsekwencji prawnych wynikających tej oceny. Stworzyło jednak podstawy do zmiany postanowień umowy co do sposobu waloryzacji na przyszłość niespłaconych jeszcze rat kredytu. Oceny abuzywności postanowienia umownego dokonuje się zaś według stanu z chwili zawarcia umowy, a nie następczo.

Źródło:
-postanowienie SN z 26.2.2024 r., I CSK 3210/23, https://www.sn.pl.

___________________________________________________

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.

PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy

Odwiedź nasz Sklep, polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze